Liturgia Mszy Świętej [1]
Przebieg celebracji
Asysta składa się z następujących osób:
celebrans (biskup lub prezbiter) Cs
2 diakonów Dk1, Dk2
krucyferariusz K
2 lektorów L1, L2
psałterzysta P
turyferariusz T
nawikulariusz N
2 ceroferariuszy C1, C2
2 insygniarzy In1, In2
2 ceremoniarzy Cp1, Cp2
ceremoniarz ogólny Co
Każdy z posługujących powinien zadbać o rzeczy, które potrzebne są do jego służby przy ołtarzu.
diakoni
sprawdzają ustawienie wstążek w Mszałach;
sprawdzają modlitwę powszechną oraz intencję Mszy Świętej;
sprawdzają Ewangelię w Ewangeliarzu;
pomagają w ubieraniu się głównemu celebransowi, zwłaszcza biskupom;
krucyferariusz
dba o krzyż
turyferariusz i nawikulariusz:
rozpalają węgielki i sprawdzają ilość kadzidła;
ceroferariusze:
sprawdzają, czy świece się palą;
insygniarze:
Po przybyciu do zakrystii ubierają welony i czekają na biskupa.
lektor i psałterzysta:
przygotowują psalm i czytania. Psałterzysta uzgadnia melodię z organistą.
Procesja przebiega według poniższego schematu:
In1 Cp1 P L1 C1 N
Cs Dk2 K
In2 Cp2 Dk1 L2 C2 T
Turyferariusz niesie trybularz w lewej ręce, poruszając nim tak, by wydobywający się dym kadzidła okadzał krzyż. Prawą rękę trzyma na piersiach. Podobnie Nawikulariusz.
Ceroferariusze, idąc obok krzyża, trzymają świece na tej samej wysokości. Należy pamiętać, że procesja wejścia powinna iść bez pośpiechu, zachowując odpowiednie odstępy.
Obrzędy wstępne
Po dojściu do ołtarza Turyferariusz i Nawikulariusz kłaniają się głęboko, po czym wchodzą do prezbiterium na lewą stronę. Krucyferariusz wraz z ceroferariuszami zatrzymują się przed ołtarzem, wykonują skłon głowy (OWMR188, 274) i odchodzą do zakrystii.
Lektorzy, Psałterzysta oraz pozostali usługujący dwójkami podchodzą do ołtarza kłaniają się głęboko i wchodzą do prezbiterium:
Jeśli za ołtarzem znajduje się tabernakulum to lektorzy, psałterzysta oraz pozostali usługujący przyklęka na jedno kolano.
Diakon niosący Ewangeliarz składa go na ołtarzu i wraca do Celebransa, stając po jego lewej stronie. Po dojściu do ołtarza Celebrans wraz z asystą, oraz ceremoniarzami pontyfikalnymi i insygniarzami wykonują głęboki ukłon, po czym diakon prowadzi celebransa do ołtarza. Po dojściu do ołtarza ceremoniarze kłaniają się biskupowi, odbierają insygnia, kłaniają się i odchodzą. Biskup i diakonami podchodzą do ołtarza i całują go (OWMR49, 173). W tym momencie Turyferariusz i nawikulariusz podchodzi do ołtarza, kłania się i podaje trybularz do zasypania, następnie podają go diakonowi. Biskup wraz z diakonami okadzają krzyż i ołtarz, obchodząc go dookoła (OWMR 173). Gdy wrócą oddają trybularz ministrantowi. Następnie udają się na miejsce przewodniczenia (OWMR 174).
Jeśli odbywa się poświęcenie wody i pokropienie wiernych (OWMR51), ministrant bierze kociołek do lewej ręki i kropidło do prawej i staje przed celebransem. Po modlitwie celebrans bierze kropidło i razem z diakonami i ministrantem przechodzi przez nawę główną i kropi lud. Ministrant idzie przed celebransem po prawej stronie, diakoni z tyłu. Po powrocie kociołek zanosi się do zakrystii. Celebrans wraca, odmawia modlitwę zakończenia i następuje Chwała i kolekta. Wszyscy siadają ceremoniarz przynosi mitrę.
Liturgia Słowa
Lektorzy i psałterzysta kierują się w stronę ambony (OWMR59). Jeśli ich miejsca znajdują się przy ambonie udają się pojedynczo. Jeśli natomiast prezbiterium jest przestronne, mogą razem iść i ustawić się przy ambonie, jeśli przechodzą przed ołtarzem kłaniają się. Lektor odczytuje czytanie, pozostali czekają za nim. Po czytaniu lektor wraca na swoje miejsce. Po psalmie, Psałterzysta, jeśli jest drugie czytanie i wykonuje werset przed Ewangelią, staje za lektorem; jeśli nie śpiewa wersetu (OWMR61), to wraca na miejsce.
Podczas aklamacji przed Ewangelią wszyscy wstają. Ministranci niosący trybularz i łódkę podchodzą do miejsca przewodniczenia, kłaniają się biskupowi, po czym wchodzą i klękają przed księdzem biskupem. Następnie schodzą, kłaniają się i idą przed ołtarz, stając na szerokości ołtarza, czekają na diakona. W tym czasie schodzą się ceroferariusze i stają przed ołtarzem skierowani do niego twarzą. Po zasypaniu kadzidła diakon prosi o błogosławieństwo oraz kłania się głęboko. Na błogosławieństwo prostuje się i czyni znak krzyża następnie udaje się po Ewangeliarz. Diakon, ministranci trzymający świece, trybularz i łódkę stojąc przed ołtarzem wykonują ukłon, po czym diakon bierze Ewangeliarz i unosząc go nieco, przenosi na ambonę (OWMR175).
Ceroferariusze udają się w linii prostej i stają szeroko przed amboną, Nawikulariusz staje przed ceroferariuszami od strony nawy głównej. Turyferariusz staje obok ambony twarzą do ludu (schemat 2), po okadzeniu Ewangeliarza udaje się przed ambonę i staje równo z ceroferariuszami (schemat 3).
W sytuacji, gdy nie ma miejsca przed amboną. Procesja wygląda tak samo jak wcześniej, ale ceroferariusze ustawiają się przed amboną, natomiast Turyferariusz i Nawikulariusz stają obok diakona (schemat 4).
Schemat 3 Schemat 4
Diakon pozdrawia lud, zapowiada Ewangelię, kreśli znak krzyża na księdze na czole, ustach i sercu, bierze trybularz i okadza Ewangeliarz potrójnym rzutem (OWMR 175). Po okadzeniu turyferariusz schodzi i ustawia się obok Ceroferariusza – równolegle do Nawikulariusza.
Po słowach: Słowa Ewangelii według świętego… (przed Ewangelią) Ceremoniarz podaje pastorał. Po zakończeniu Ewangelii wszyscy wracają procesją na swoje miejsce – stając tak jak przed ewangelią. Diakon: jeśli jest błogosławieństwo Ewangeliarzem, nie całując ewangeliarza udaje się do biskupa, który czyni znak krzyża nad zgromadzonymi, po czym oddaje Ewangeliarz, a diakon odnosi go na kredens lub przygotowane miejsce;
jeśli nie ma błogosławieństwa całuje ewangeliarz i od razu odnosi go na kredens lub przygotowane miejsce.
Ministranci stojący przed ołtarzem kłaniają się razem i odchodzą do zakrystii, aby zostawić tam używane przedmioty. Należy pamiętać, że miejsce ministrantów jest przy ołtarzu, a nie w zakrystii.
Jeśli jest błogosławieństwo Ewangeliarzem, Cp2 odbiera pastorał. Po błogosławieństwie Cp1 nakłada mitrę; jeśli bp chce głosić kazanie z pastorałem to Cp2 podchodzi razem z Cp1.
Wyznanie wiary
Jeżeli odbywa się odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych, biskup otrzymuje mitrę i pastorał. W innym wypadku jest bez mitry i pastorału. (OWMR 67) Przed Pasterką i przed Mszą świętą w uroczystość Zwiastowania Pańskiego ceremoniarz przypomina wiernym, że w czasie Credo na słowa i za sprawą Ducha Świętego wszyscy przyklękają.
Modlitwa powszechna
Jeśli wezwania odczytuje Dk1, przechodząc do ambony kłania się biskupowi, jeśli przechodzi przed ołtarzem również skłania się ku ołtarzowi.
Liturgia eucharystyczna
Dk2 bierze nakryty welonem kielich z kredensu (stolika) i razem z Dk1, który bierze mszał, kłaniają się przed ołtarzem. Następnie umieszczają mszał (otwarty na obrzędach przygotowania darów) i kielich na ołtarzu. Dk2 ściąga welon, rozkłada korporał, kładzie palkę (OWMR73).
W tym czasie rusza procesja z darami, Bez względu na ilość niesionych darów przed ostatni idzie osoba, niosąc patenę z hostią dla Cs (OWMR141), a ostatni niesie ampułki. Przechodząc przed środkiem ołtarza, wszyscy równocześnie kłaniają się głęboko. Jeżeli Eucharystii przewodniczy biskup, podobnie czynią przed biskupem. Dk2 otrzymane dary składa na korporale, przy czym patenę Cs składa obok korporału i czeka na Cs.
Cs udaje się do ołtarza, następnie Dk2 podaje Cs patenę oraz przygotowuje kielich. Usługujący powinien podać ampułki diakonowi i zadbać o zabranie z ołtarza ampułek na kredens, na którym odbędzie się puryfikacja.
Kiedy Cs unosi kielich z winem, N i T podchodzą do ołtarza i kłaniają się od razu. Cs po modlitwie nakłada kadzidło do kadzielnicy i błogosławi je. Dk2 odbiera od T trybularz i podaje go Cs. T i N kłaniają się i odchodzą. Cs w asyście Dk2 i Dk1 okadza dary ofiarne i ołtarz, a następnie Dk2 odbiera od Cs trybularz i razem z Dk1 czynią ukłon i okadzają Cs. Następnie Dk1 wraca na stronę mszału, a Dk2 sam okadza koncelebransów i lud (OWMR75, 178).
W czasie okadzenia koncelebransów i ludu ministranci podchodzą do lavabo z prawej strony ołtarza, a Co lub Dk1 kładzie na ołtarzu mikrofon. Co powinni rozdać koncelebransom teksty z Modlitwą Eucharystyczną przed okadzeniem, albo zaraz na początku okadzenia. Dk2 po skończonym okadzeniu wraca do ołtarza, oddając trybularz T.
Na zakończenie modlitwy nad darami Dk2 ściąga biskupowi piuskę i przekazuje ją Cp2. C1 i C2 schodzą się i zatrzymują przed ołtarzem. Czynią skłon głowy ku ołtarzowi a następnie stają twarzami do siebie.
Podczas śpiewu Święty, Święty N nakłada kadzidło do kadzielnicy i przychodzi przed ołtarz, kłania się i staje między C1 i C2.
Przed epiklezą konsekracyjną ministrant dzwoni trzykrotnie dzwonkiem, a wszyscy klękają, także C1, C2 i T między nimi. Dk1 i Dk2 klękają na stopniu.
Podczas ukazywania Świętych Postaci T okadza Je trzykrotnym rzutem, a ministrant dzwoni gongiem. Po ukazaniu Kielicha, ministrant dzwoni, a wszyscy wstają. T wraca na swoje miejsce w prezbiterium lub zanosi trybularz do zakrystii. Cp1 i Cp2 podają mikrofon koncelebransom czytającym wskazane teksty w Modlitwie Eucharystycznej.
Po doksologii C1 i C2 schodzą się na środek, czynią skłon głowy ku ołtarzowi i wracają na swoje miejsce. Jeśli T jest w prezbiterium bierze łódkę od N i odnosi przedmioty do zakrystii. Co
zbierają teksty Modlitwy Eucharystycznej od koncelebransów.
Po embolizmie Co podchodzi z mikrofonem do Dk1, który będzie zachęcał do przekazania znaku pokoju. Następnie Co wraca na swoje miejsce. Po trzecim wezwaniu Baranku Boży ministrant trzykrotnie dzwoni dzwonkiem. Zaraz po ukazaniu Postaci i odpowiedzi wiernych Co ściąga z ołtarza mikrofon i przenosi Mszał na kredens.
Dk1 i Dk2 stają obaj od strony kielicha i tam przyjmują Komunię Świętą.
Następuje Komunia Święta. Kiedy Dk. odbierze patenę od Cs, Co podaje vasculum. Puryfikacja odbywa się na skraju ołtarza lub kredensie. Dk1 powinien wziąć ze sobą mikrofon bezprzewodowy do miejsca przewodniczenia. Jeśli przewodniczy biskup, po zakończeniu Komunii świętej, gdy Najświętszy Sakrament zostanie schowany w tebernakulum Cp2 podaje piuskę.
Po modlitwie po Komunii Cp1 nakłada mitrę biskupowi. Pastorał natomiast podaje:
w razie błogosławieństwa pontyfikalnego – po wezwaniu Wspomożenie nasze w Imieniu Pana;
w razie błogosławieństwa uroczystego (potrójnego) – po trzecim wezwaniu;
w razie modlitwy nad ludem – po doksologii kończącej (Przez Chrystusa, Pana naszego);
Należy podejść z pastorałem odpowiednio wcześniej i blisko biskupa.
Po błogosławieństwie formuje się procesja wyjścia. Wygląda jak procesja wejścia, ale nie niesie się kadzidła i Ewangeliarza.
Cs podchodzi z Dk1, Dk2 , by ucałować ołtarz. W tym czasie asysta ustawia się w nawie głównej twarzami do ołtarza. Również koncelebransi ustawiają się przed ołtarzem. Cs z asystującymi stają przed ołtarzem i razem z pozostałymi kłaniają się głęboko, po czym wszyscy udają się do zakrystii.
W sytuacji, gdy w asyście nie ma diakonów ich miejsce przy biskupie zajmują klerycy lub ustanowieni ceremoniarze liturgiczni. Ewangeliarz w procesji wejścia niesie lektor, a Ewangelię odczytuje wcześniej wyznaczony prezbiter.
[1] Na podstawie asyst przygotowywanych przez kleryków MWSD we Wrocławiu w czasie Mszy Świętej z księdzem biskupem w Archikatedrze Wrocławskiej uwzględniając wskazania Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego oraz Ceremoniału Biskupiego.