FORMACJA KANDYDATÓW I KANDYDATEK

Uwagi wprowadzające

Każda osoba, pragnąca włączyć się w grono służby liturgicznej, musi przejść odpowiednie przygotowanie. Gdy jest ono przeżywane w wieku dziecięcym, powinno trwać jeden rok, zgodnie w wymogami Dyrektorium Duszpasterstwa Służby Liturgicznej. Gdy ktoś włącza się w to grono później, okres wstępnego wtajemniczenia trwa odpowiednio krócej.

Włączenie się w grono członków służby liturgicznej jest czymś innym niż podjęcie jednorazowo określonej funkcji w czasie Mszy Świętej czy innej celebracji. „Przez «służbę liturgiczną» należy rozumieć zespół wiernych świeckich, dzieci, młodzieży i dorosłych, którzy zostali włączeni do tego grona przez błogosławieństwo lub ustanowienie i spełniają wyznaczone im zadania zarówno w celebracji Eucharystii, jak i w innych zgromadzeniach liturgicznych” (DDSL 54).

Określając zasady formacji kandydatów i kandydatek do tego szczególnego grona członków wspólnoty parafialnej lub rektoralnej trzeba najpierw zwrócić uwagę na sposób zachęcania dzieci, młodzieży, czy dorosłych, aby się zainteresowali tym rodzajem służby.

Zaproszenie do włączenie się w grono służby liturgicznej

Zgodnie z podaną powyżej mistagogiczną zasadą formacji chrześcijańskiej, zaproszenie do włączenia się do grona służby liturgicznej jest czymś innym niż werbunek chętnych do różnych organizacji, szkół, czy studiów. Choć niektóre zewnętrze formy będą podobne do takich werbunkowych działań, to jednak w istocie jest to działanie ewangelizacyjne, a więc ukazujące Chrystusa, który wzywa do służby i wskazuje zadania, które trzeba wykonać.

Pierwszym działaniem odpowiedzialnych za to grono osób jest modlitwa o dar powołań do grona służby liturgicznej, a w szerszym znaczeniu modlitwa o dar odkrycia przez wszystkich członków wspólnoty ofiarowanych im przez Boga talentów i służenia nimi zarówno w liturgii, jak i w codzienności życia. Bez modlitwy w tej intencji istnieje zagrożenie, że osoby zachęcające do włączenia się w to grono, będą liczyć tylko na własne zdolności werbowania i sprowadzają całą aktywność na poziom wyłącznie ludzki.

Z modlitwy wyrastają działania zewnętrzne, które mają różną formę, zależnie od grona, do którego się zwracamy.

W odniesieniu do dzieci przygotowujących się do pierwszej spowiedzi i Komunii Świętej, piękną i godną polecenia tradycją jest zachęcenie dzieci, aby wśród postanowień, które podejmują przy okazji tego szczególnego dnia w ich życiu, zdecydowały się na włączenie się w to właśnie grono.

Druga ważna droga budzenia powołań do posługiwania w świętej liturgii jest zwrócenie się do grup, wspólnot, stowarzyszeń i ruchów, które działają we wspólnocie. Mogą one w swój program formacyjny włączyć również przygotowanie do pełnienia funkcji liturgicznych. Jeśli jakaś wspólnota już taki program formacji liturgicznej posiada, powinna go na nowo przejrzeć w świetle zasad podanych w Dyrektorium DSL oraz w niniejszym Programie formacyjnym.

Gdy zgłaszanie się chłopców do grona kandydatów na ministrantów oraz chłopców i dziewcząt do grona kandydatów do scholi następuje zaraz po przyjęciu pierwszej spowiedzi i Komunii Świętej, wypada zorganizować pierwsze spotkanie jeszcze przed wakacjami, a po wakacjach podjąć systematyczną formację.

Miłość Boga i ludzi

Wśród ważnych zasad formacji służby liturgicznej, obecnych już w pracy z kandydatami, a rozwijanych systematycznie w dalszych latach wzrostu, jest troska o jedność służenia Bogu i ludziom, co jest wyrazem realizacji przykazania miłości Boga i bliźniego. Jedno i drugie łączy się ze sobą, a jedność ta staje się widoczna w sposób szczególny w posługiwaniu służby liturgicznej. Ta święta służba jest równocześnie wyrazem miłości Boga i ludzi, jest działaniem skierowanym wprost ku Bogu, gdyż jest modlitwą, a równocześnie jest działaniem służącym człowiekowi. Modlitwa i służba stanowią tu jeden akt. Człowiek modli się służąc i służy modląc się.

Prawda ta, znajdująca szczególnie czytelny wyraz z czynnościach liturgicznych, przedłuża się w codzienne życie. Tam również miłość Boga i miłość bliźniego są czymś, co przenika wszelkie formy aktywności. Służba ludziom jest wyrazem miłości Boga, a służba Bogu objawia się w służeniu człowiekowi.

Takiej postawy uczymy od początku wszystkich, którzy włączają się w służbę liturgiczną. Już formacja kandydatów i kandydatek jest wprowadzaniem w głębszą zażyłość z Chrystusem i większą wrażliwość na bliźniego.

Błogosławieństwo na rozpoczęcie formacji

Na początku roku szkolnego należy udzielić kandydatom i kandydatkom błogosławieństwa, przewidzianego w Obrzędzie błogosławieństw służby liturgicznej. Jest to błogosławieństwo, przez które zostają oni włączeni do grona kandydatów i które wyprasza dla nich łaski potrzebne na trud formacji. W czasie błogosławieństwa każda osoba wyraża swoje pragnienie bycia ministrantem lub członkiem scholi. Wszyscy otrzymują też znaczek dla nich przeznaczony.

Udzielenie błogosławieństwa należy poprzedzić odpowiednim przygotowaniem, a więc modlitwą, omówieniem przebiegu obrzędu, rozważeniem treści modlitw, a także wyjaśnieniem symboliki znaczka, który zostanie im przekazany.

Wstępne spotkanie jest również okazją do ukazania kandydatom, jakie wymagania zostaną im postawione, jakie zadania ich czekają i jak będzie przebiegać formacja. Jeśli we wspólnocie praktykowane jest posiadanie przez kandydatów książeczki formacyjnej, można im wtedy tę książeczkę wręczyć.

Spotkania formacyjne

Kandydatom i kandydatkom udzielane jest błogosławieństwo na początku ich formacyjnej drogi. W ciągu roku uczestniczą oni w dwudziestu spotkaniach tematycznych oraz w innych spotkaniach przewidzianych w parafii. Uwieńczeniem ich wysiłków formacyjnych jest błogosławieństwo, które włącza ich do grona młodszych ministrantów lub młodszych członków scholi.

Być członkiem służby liturgicznej

W pierwszym cyklu spotkań tematycznych akcent pada na uświadomienie kandydatom, co to znaczy posługiwać w czasie Mszy Świętej i nabożeństw oraz dlaczego służba w liturgii wymaga również odpowiedniej postawy w całym życiu. Propozycja szczegółowych tematów spotkań jest następująca:

Spotkanie 1 – Przygotowanie do błogosławieństwa

W czasie pierwszego spotkania prowadzący ukazuje kandydatom ogólny plan rocznych spotkań, wyjaśnia dlaczego rozpoczynają się one od udzielenia błogosławieństwa, omawia szczegółowo przebieg tego obrzędu, modlitwy, które będą odmówione i symbolikę znaczka, który wszyscy otrzymają.

Spotkanie 2 – Sługa Chrystusa – Służebnica Chrystusa

Po przyjęciu błogosławieństwa kandydaci i kandydatki poznają lepiej prawdę, że służą samemu Chrystusowi, który jest obecny we wspólnocie. Poznają lepiej cechy każdego sługi oraz odkrywają, dlaczego służyć Chrystusowi, to zaszczyt.

Spotkanie 3 – Naśladując świętych

Kolejne spotkanie poświęcone jest postaciom świętych, którzy uczą nas służyć Bogu. Są to przede wszystkim postacie dzieci oraz ludzi młodych. Uczymy się od nich nie tylko umiłowania modlitwy i Mszy Świętej, lecz także odpowiedniej postawy w całym życiu.

Spotkanie 4 – W domu i w szkole

Jest to kontynuacja poprzedniego tematu i wyraźniejsze odniesienie go do życia rodzinnego i szkolnego. Człowiek, który służy Panu Jezusowi, powinien być dobrym dzieckiem wobec własnych rodziców oraz solidnym uczniem w szkole.

Spotkanie 5 – Zasady życia służby liturgicznej

Kandydaci poznają „Zasady życia członków służby liturgicznej”. Są one im przedstawione w całości, ale szczegółowe omówienie dotyczy przede wszystkich tych punktów, które były już poruszane w poprzednich spotkaniach.

W czasie piątego spotkania lub też w dodatkowym spotkaniu, mającym charakter podsumowania, następuje pierwsza „weryfikacja” kandydatów. Przedstawione są im wymagania, które powinni podjąć na miarę swoich dziecięcych możliwości. Są one następujące:

1. Zna życie Pana Jezusa. Od Niego uczy się modlitwy oraz służenia ludziom.

2. Zna życie kilku świętych. Stara się ich naśladować i prosi ich o wstawiennictwo u Boga.

3. Uczestniczy w spotkaniach formacyjnych i przychodzi na Mszę świętą także w tygodniu w wyznaczony dzień.

Dzieci, które potwierdzą także swoim podpisem w „Książeczka kandydata” lub w „Notatniku kandydata”, że przyjmują te wymagania i chcą je realizować, otrzymują znaczek „Sługa Chrystusa” lub „Służebnica Chrystusa”. Mogą je sobie wkleić w „Notatniku kandydata” lub „Karcie formacyjnej”.

Umiejętność pełnienia służby

Drugi etap formacji jest wprowadzaniem w podstawowe zadania, jakie będą spełniać w liturgii kandydaci i kandydatki. Są to w pewnym sensie najbardziej podstawowe funkcje liturgiczne, m.in. więc troska o chleb i wino, które staną się Ciałem i Krwią Chrystusa, a także śpiew, który jest integralną częścią liturgii.

Spotkanie 6 – Zakrystia

Drugi cykl spotkań kandydatów i kandydatem rozpoczyna się od wprowadzenia w jego ogólną problematykę, przedstawienia zarysu tematów oraz ukazaniem znaczenia miejsca, z którego posługujący wychodzą do ołtarza. Dla ministrantów jest to zakrystia, a dla członków scholi jest to zazwyczaj inne miejsce. Jest to miejsce przygotowania do udziału w liturgii, a także miejsce, w którym znajdują się rzeczy potrzebne do celebracji.

Spotkanie 7 – Strój liturgiczny

Ważną rolę dla posługujących w liturgii odgrywa strój. Kandydatom ukazana jest symbolika stroju, a także szczegółowe informacje, połączone z ćwiczeniem, dotyczące miejsca przechowywania stroju, przeznaczonego dla nich, umiejętności wkładania go i zdejmowania, szacunku dla niego, a także umiejętności pomagania kapłanom w ich wkładaniu stroju liturgicznego – jeśli jest taka potrzeba.

Spotkanie 8 – Modlitwa służby liturgicznej

Do udziału w liturgii trzeba się przygotować przez modlitwę. Kandydaci i kandydatki przypominają sobie jej znaczenie, znane z przygotowania do pierwszej Komunii Świętej. Teraz dochodzi dodatkowa modlitwa, a raczej modlitwy. Jest to wspólna dla całej służby liturgicznej modlitwa przed celebracją i po niej, a także modlitwy dla poszczególnych osób, pełniących odmienne zadania. Wszyscy analizują treść tej modlitwy i uczą się ją głębiej przeżywać.

Spotkanie 9 – Procesja wejścia

Po modlitwie wyrusza procesja wejścia. Jej znaczenie wszyscy będą poznawać w dalszych latach formacji. Jednak już teraz poznają istotne cechy procesji wejścia, uczą się w niej iść oraz zajmować właściwe miejsce. Uczą się również rozumieć znaczenie śpiewu, który jej towarzyszy.

Spotkanie 10 – Postawy i gesty liturgiczne

W czasie Mszy Świętej i innych celebracji konieczne jest zachowanie właściwych postaw i spełnianie pełnych symboliki gestów. Członkowie służby liturgicznej powinni być wzorem dla innych uczestników liturgii i tym względzie. Poznają więc lepiej te postawy i gesty. Dotyczy to zarówno ministrantów jak i członków scholi.

Spotkanie 11 – Odpowiedzi w czasie Mszy Świętej

Kolejna umiejętność, którą powinni rozwijać w sobie członkowie służby liturgicznej to udzielanie właściwych odpowiedzi na wezwanie kapłana. Zdarza się, że posługujący przy ołtarzu ministranci lub członkowie scholi zamiast wypowiadać aklamacje świadomie i z całym zaangażowaniem, pozostają milczący. Tymczasem udzielanie tych odpowiedzi należy do ich uczestnictwa w Eucharystii, a także jest okazją do dawania świadectwa.

Spotkanie 12 – Umiejętność służby: dary ofiarne

Wśród praktycznych umiejętności, które opanowuje ministrant, ważne miejsce zajmuje rozumienie darów chleba i wina oraz umiejętność przynoszenie tych darów na ołtarz. To podstawowe rozumienie, które będzie pogłębiane w dalszych latach formacji, a także umiejętność służby darów, to temat kolejnego spotkania. W służbie scholi jest to również poznawanie śpiewów, które są wykonywane w czasie składania darów.

Spotkanie 13 – Umiejętność służby: obmycia

Odmienną funkcją, w stosunku do służby darów, jest posługa obmycia. W czasie Mszy Świętej przeżywana jest dwa razy. Podczas przygotowania darów jako polanie wodą rąk kapłana, a po Komunii świętej jako pomoc w oczyszczeniu naczyń. Znaczenie tych czynności i umiejętność ich spełniania jest tematem kolejnego spotkania.

Spotkanie 14 – Służba w czasie nabożeństw

Ministranci oraz członkowie scholi służą także w czasie nabożeństw. Poznają więc różne nabożeństwa jakie są w parafii przeżywane oraz zadania, jakie spełnia wtedy służba liturgiczna. Jest to również okazja do poznania dzwonków i posługiwania się nimi.

Spotkanie 15 – Służba przez śpiew

Służba przez śpiew dotyczy głównie scholi, ale modlitwa śpiewem jest zadaniem dla każdego. Temu tematowi poświęcone jest kolejne spotkanie.

Ten etap formacji kończy się sprawdzeniem umiejętności kandydatów i kandydatek, modlitwą nad nimi oraz wręczeniem im znaczka „Sługa ołtarza” lub „Służebnica ołtarza”, który mogą wkleić na swoją kartę formacyjną.

Podsumowanie tego etapu formacji następuje w czasie ostatniego lub też podczas dodatkowego spotkania. Jest to także czas sprawdzenie wiedzy i praktycznych umiejętności oraz okazja do rozmowy na temat postawy kandydatów i kandydatek w całym ich życiu. Omawia się wymagania, których podjęcie jest warunkiem ukończenia tego etapu drogi formacyjnej. Są one następujące:

1. Rozumie znaczenie czynności, które spełnia przed Mszą, w czasie Mszy i po niej młodszy ministrant (młodszy członek scholi).

2. Umie spełniać te czynności w czasie Mszy Świętej oraz w czasie nabożeństw.

3. Stara się zachowywać w życiu postawę, o którą modli się w modlitwach służby liturgicznej.

Dzieci, które potwierdzą także swoim podpisem w „Książeczka kandydata” lub w „Notatniku kandydata”, że przyjmują te wymagania i chcą je realizować, otrzymują znaczek „Sługa Ołtarza” lub „Służebnica Ołtarza”. Mogą je sobie wkleić w „Notatniku kandydata” lub „Karcie formacyjnej”.

Kościół jako miejsce służby

Ostatni etap formacji ma za zadanie przybliżyć dzieciom miejsce ich służby czyli kościół. Oto szczegółowe propozycje tematów:

Spotkanie 16 – Z historii kościoła parafialnego

Cykl spotkań poświęconych miejscu świętemu, jakim jest kościół, rozpoczynamy od krótkiego spojrzenia na historię kościoła i parafii. Chodzi nie tylko o daty i wydarzenia, lecz jeszcze bardziej o ukazanie świadków wiary, który żyli w tej wspólnocie i dzięki którym wiara została umocniona.

Spotkanie 17 – Wystrój kościoła i postać Patrona

Kolejne spotkanie jest komentarzem na temat wystroju kościoła, a więc ołtarza i ambony, miejsca przewodniczenia, tabernakulum, chrzcielnicy i drogi krzyżowej, obrazów i rzeźb, fresków i witraży. Szczególną uwagę poświęcamy patronowi tego kościoła.

Spotkanie 18 – Świątynia: mieszkanie Boga

Kolejne spotkanie ma charakter umocnienia wiary w to, że kościół jest miejscem świętym. Wyjaśnione są teksty biblijne mówiące o świętości Boga i świętości miejsc, wybranych przez Boga. Przypomniane jest znaczenie poświęcenia kościoła i główne intencje modlitwy, które wypowiadał biskup w czasie tego obrzędu.

Spotkanie 19 – Zachowanie się w miejscu świętym

Poprzedni temat jest kontynuowany w następnym spotkaniu. Jego celem jest pogłębienie i lepsze zrozumienie wszystkich aktów, które człowiek wierzący, a szczególnie Sługa świątyni, członek służby liturgicznej, powinien w niej spełniać, a także tych zachowań, których należy unikać. Jest to najpierw świadomość przekraczania progu świątyni, przywitania z Panem Jezusem, przechodzenie z jednej strony na drugą, pożegnanie z Panem Jezusem.

Spotkanie 20 – Zasady życia służby liturgicznej

W ostatnim spotkaniu tematycznym powracamy do „Zasad życia służby liturgicznej”. Są one omawiane bardziej szczegółowo. Kandydaci i kandydatki słyszą również pytanie, czy przyjmują te „Zasady” i będą się starali je wypełniać. Zostają im one wtedy wręczone, a ich przyjęcie jest jednym z warunków dopuszczenia do błogosławieństwa.

1. Zna historię i symbolikę kościoła oraz wie, kto jest jego patronem.

2. Umie się zachować przy wchodzeniu do kościoła, wychodzeniu z niego oraz podczas pobytu w świątyni.

3. Przyjmuje „Zasady życia członków służby liturgicznej” i stara się według nich żyć.

Dzieci, które potwierdzą także swoim podpisem w „Książeczka kandydata” lub w „Notatniku kandydata”, że przyjmują te wymagania i chcą je realizować, otrzymują znaczek „Sługa świątyni” lub „Służebnica świątyni”. Mogą je sobie wkleić w „Notatniku kandydata” lub „Karcie formacyjnej”.

Błogosławieństwo

Formacja kandydatów i kandydatek kończy się udzieleniem im błogosławieństwa, przez które zostają włączeni do grona młodszych członków służby liturgicznej. Wtedy też otrzymują strój i znaczek odpowiedni do stopnia ich zaangażowania w posługiwanie w czasie liturgii. Jest to bardzo ważne wydarzenie w życiu dzieci i ich rodzin. Należy więc przygotować je z wielką starannością.

Znaczenie błogosławieństwa

Po okresie dość długiego jak na dzieci oczekiwania na błogosławieństwo i włączenie do grona służby liturgicznej, wreszcie ten dzień nadchodzi. Należy zatroszczyć się o to, aby mu nadać właściwe znaczenie.

Przede wszystkim wskazuje ono naprawdę, że to Chrystus poprzez swój Kościół wybiera do służby i On wskazuje zadania, które człowiek powinien wykonać. Posługiwanie w liturgii nie jest sprawą prywatną jakiegoś człowieka, lecz zawsze jest czynnością świętą, w której jest obecny i działa sam Chrystus.

Najważniejsza rola błogosławieństwa to wyproszenie potrzebnych łask do spełniania prawdziwej służby. Chrystus wyjaśniał swoim uczniom: „Beze Mnie nic nie możecie uczynić” (J 15,5). Nikt nie jest w stanie spełniać prawdziwej służby Bogu inaczej jak przez zjednoczenie z Chrystusem. Nikt nie może sobie sam wziąć łaski bycia prawdziwym sługą Chrystusa. Taki dar przychodzi z góry, od Pana i jest napełnieniem człowieka Duchem Świętym. Otrzymaliśmy go już na chrzcie świętym, ale rozwój łaski chrzcielnej związany jest z otrzymywaniem kolejnych darów. Do takich darów należy również błogosławieństwo do służby, do której człowiek się przygotował, a odpowiedzialni we wspólnocie potwierdzili, że postawa danego człowieka jest właściwa.

Błogosławieństwo jest równie umocnieniem człowieka na drodze formacji. Stawianie sobie wymagań i pokonywanie własnych słabości jest zawsze trudne i każdy potrzebuje pomocy. Przychodzi ona od Tego, który człowieka zaprosił do udziału w Jego zbawczym działaniu.

Dodatkową pomocą z podjęciu tego nowego etapu formacji i służby jest również nowy strój. Ministranci otrzymują strój im właściwy, a członkowie scholi inny, dla nich przeznaczony. Oprócz stroju otrzymują oni również nowy znaczek, który będą nosić w czasie posługiwania. Ma on tę samą treść, którą miał dotychczas noszony znaczek, ale jest większy i ma oprawę w kolorze srebra.

Przygotowanie i celebracja

Przygotowanie do tego ważnego wydarzenia dokonuje się najpierw w czasie spotkań w grupach. Trzeba na nie poświęcić przynajmniej dwa spotkania. Jedno ma charakter bardziej podsumowujący i będący pewnego rodzaju weryfikacją. Drugie jest dokładnym zapoznaniem się z treścią obrzędu błogosławieństwa. Ministranci i członkowie scholi zapoznają się z modlitwami, które będą nad nimi odmawiane, z odpowiedziami, których mają udzielić, z postawami, jakie mają przyjąć, a także ze znakami, które otrzymają.

Na uroczystość należy zaprosić rodziców i rodzinę, a także wszystkich członków służby liturgicznej.

Według Dyrektorium DSL obrzęd błogosławieństwa udzielany jest w Wigilię Zesłania Ducha Świętego lub w jednym z dni poprzedzających tę uroczystość. Trwa wtedy wielka modlitwa Kościoła o Ducha Świętego. Wszyscy przygotowują się do przyjęcia tego daru z nieba, który jest nam nieustannie udzielany, ale który w dzień Pięćdziesiątnicy jest wylewany na Kościół szczególnie obficie. W tym klimacie łatwiej zrozumieć, że błogosławieństwo udzielane członkom służby liturgicznej oznacza również posłanie ich w mocy Ducha Świętego do służby Kościołowi. Jest to służba najpierw w liturgii, w której Kościół objawia się najpełniej, a następnie jest to służba w codzienności życia, w której realizuje się misja Kościoła w świecie.

Dyrektorium DSL wymaga, aby udzielenie błogosławieństwa było poprzedzone przeżyciem dnia skupienia (por. 64b). Taką rolę może spełnić przychodzenie każdego dnia na wspólną Wielką Modlitwę Kościoła po Wniebowstąpieniu Chrystusa.

Przebieg uroczystości jest opisany w „Obrzędach błogosławieństwa służby liturgicznej”.

Dziękczynienie i służba

Jeśli błogosławieństwo zostało udzielone w dniach poprzedzających Zesłanie Ducha Świętego, pozostaje jeszcze kilka tygodni do końca roku szkolnego. Należy przewidzieć na ten czas odpowiedni program dla nowo pobłogosławionych i posłanych do służby osób.

Pierwsze przeżycie to dziękczynienie. Im większa łaska, tym większe powinno być dziękczynienie. Ma ono formę zarówno indywidualną, jak też wspólnotową. W „Notatnikach” znajdują się odpowiednie wskazania w tym względzie. Wspólne dziękczynienie może mieć charakter pielgrzymki lub osobnego nabożeństwa dziękczynnego, przeżytego w parafii.

Modlitwa o powołania do posługiwania w liturgii

Przyjęcie błogosławieństwa, oznaczające pełniejsze zaangażowanie w posługiwanie w liturgii oraz większą świadomość, że jest wielka łaska, otrzymana od Boga, mobilizuje również o gorącą modlitwę w intencji innych osób, aby i oni usłyszeli wezwanie, jakie Bóg do nich kieruje.

Czas przed Zesłaniem Ducha Świętego, a także „Oktawa Bożego Ciała”, to dni szczególnej modlitwy o to, aby każdy chrześcijanin rozeznał swoje powołanie, gorliwie służył tym darem, jaki od Boga otrzymał i głębiej zrozumiał tajemnicę Eucharystii jako źródło i szczyt życia.