Formacja w okresie gimnazjum

Uwagi wprowadzające

„Drugi etap formacji ministrantów i członków scholi przypada na okres nauki w gimnazjum. Pomaga on młodym chłopcom i dziewczętom dalej rozwijać posiadane umiejętności oraz umacniać się w gotowości do służenia Bogu i ludziom. Rozwój postawy służby obejmuje zarówno liturgię, jak i codzienne życie gimnazjalistów. Są oni wprowadzani nie tylko w nowe funkcje liturgiczne, takie jak ministrant księgi czy lektor, lecz także w nowy zakres zadań apostolskich, szczególnie w gronie swoich rówieśników” (Dyrektorium DSL).

Stół słowa Bożego

Głównym tematem formacji młodszych członków służby liturgicznej były znaki. Dzieci, posługujące w czasie liturgii, poznawały znaki w całym ich bogactwie i różnorodności. Ze znakami związana jest również ich służba, zarówno posługiwanie ministrantów przy ołtarzu, służba członków scholi przez śpiew, jak też służba osób przynoszących dary ofiarne do ołtarza.

W centrum tego trzyletniego programu formacyjnego był stół chleba, który jest równocześnie ołtarzem ofiarnym i stołem uczty. Teraz, w drugim etapie wtajemniczenia członków służby liturgicznej w misterium zbawienia uobecnianego w liturgii Kościoła, kierujemy naszą uwagę na stół słowa i dokonujące się przy nim spotkanie Boga z człowiekiem oraz człowieka z Bogiem. Choć w celebracji Eucharystycznej najpierw przeżywamy spotkanie przy stole słowa, a potem spotkanie przy stole chleba, to jednak w formacji kolejność jest odwrotna. W procesie wychowawczym rozpoczęliśmy od znaków, gdyż przy nich mogą posługiwać już mali chłopcy, a chleb do ołtarza mogą przynieść także małe dzieci. Zgłębianie tajemnic słowa Bożego i posługiwanie temu słowu wymaga większej dojrzałości, dlatego dopiero w drugim etapie wtajemniczenia kierujemy naszą uwagę w stronę stołu słowa Bożego.

Nie będzie to jednak głównie studium biblijne, lecz głębsze spojrzenie na liturgię w świetle słowa Bożego. Równocześnie będzie to wprowadzenie w funkcje, które mogą być powierzone zarówno chłopcom jak i dziewczynom już w klasach gimnazjalnych. Pierwszą z tych funkcji jest odczytywanie wezwań modlitwy powszechnej, co wiąże się oczywiście z głębszą formacją modlitewną tych młodych ludzi. Druga funkcja to czytanie słowa Bożego w liturgii. Do jej podjęcia prowadzi długa droga. Można powiedzieć, że trzy latach formacji w okresie gimnazjum, to systematyczne przygotowywania młodych ludzi do przyjęcia słowa Bożego i podjęcia odpowiedzialności za jego przekazywanie innym ludziom. Nie wszyscy będą lektorami czytającymi słowo Bożego w celebracjach liturgicznych, ale wszyscy muszą żyć słowem Bożym i nieść jego przesłanie innym ludziom. Kolejna funkcja to psałterzysta, który wykonuje psalm responsoryjny. Jest to również funkcja tylko dla tych, którzy posiadają odpowiednie warunki głosowe, ale rozumienie znaczenia psalmu w liturgii i umiejętność modlitwy psalmami powinni rozwijać wszyscy.

Jest zrozumiałe, że we wprowadzeniu do tego rodzaju posługiwania w liturgii, konieczne są ćwiczenia dykcyjne, głosowe i muzyczne. Pojawiają się one już wspólnej dla wszystkich formacji, ale więcej uwagi poświęcają im ci, którzy pragną włączyć się w służbę przez czytanie lub śpiew.

Służyć tym darem, jaki każdy otrzymał

Istotną cechą tego etapu formacji członków służby liturgicznej jest konieczność dokonania wyboru funkcji, która danej osobie jest szczególnie bliska i w której najlepiej wyrażają się otrzymane przez nią od Boga talenty. Nikt nie jest wezwany do wypełniania wszystkich funkcji. Każdy powinien dojrzewać do tego, aby „służyć tym darem, jaki otrzymał”. Mam nim służyć zarówno w liturgii jak i w jego codziennym życiu. Zasada ta ma istotne znaczenie w całościowej formacji człowieka. Jeśli ktoś posiada jakiś talent, to powinien go coraz bardziej rozwijać w nim służyć. Wtedy wszyscy są najbardziej ubogaceni i każdy może wnieść we wspólne dzieło to, co ma najpiękniejszego. Tym wspólnym dziełem jest nie tylko aktywność w szkole czy w świecie, lecz także, a nawet w sposób wyróżniony, liturgia. Sama jej nazwa oznacza „dzieło wspólne”, „dzieło wykonane dla dobra wspólnego”. Jeśli chcemy w to wspólne dzieło, uobecniane przez Chrystusa Głowę, który włącza w nie każdego z członków Ciała, wnieść swój wkład, to powinniśmy lepiej poznać swoje miejsce we wspólnocie i odkryć zadania, które Chrystusa dla nas wyznaczył.

Ta logika myślenia przenika kolejne lata formacji starszych członków służby liturgicznej. Na tej drodze dojrzewa również postawa, która jest świadectwem wobec rówieśników. Jeśli młodzi chłopcy i dziewczęta dokonują wyborów kierując się wiarą, miłością Boga i ludzi, to przez takie działania promieniują Ewangelią w swoim środowisku.

Przygotowanie do bierzmowania

Szczególne znaczenie w całościowej formacji gimnazjalistów, także w formacji członków służby liturgicznej ma fakt, że przygotowują się oni do przyjęcia sakramentu bierzmowania. Nie ma większego religijnego wydarzenia w ich życiu niż to. Nie ma też ważniejszych spraw w działaniach formacyjnych, niż pomoc młodym ludziom, aby jak najlepiej przyjęli dar, który im zostanie ofiarowany. Formacja członków służby liturgicznej nie może przebiegać jakby obok przygotowania do bierzmowania i niezależnie od niego. Przeciwnie. Trzeba tak ukształtować formację tych osób, aby stała się ona w pewnym sensie wzorcowym, a więc najpełniejszym i najbardziej całościowym przygotowaniem do namaszczenia Duchem Świętym w sakramencie bierzmowania.

Formacja członków służby liturgicznej może mieć takie cechy, gdyż ze swej istoty łączy teorię z praktyką, wiedzę z działaniem, słowo z czynem. Przestrzenią ich czynnego zaangażowania jest najpierw liturgia, a więc najbardziej wyróżniona aktywność Kościoła. Nic nie jest tak skuteczne w przemianie ludzkich serc, jak świadome, czynne i owocne przeżywanie sakramentów i innych celebracji liturgicznych. Właśnie na tym obszarze członkowie służby liturgicznej mają do spełnienia chyba największe i najważniejsze zadanie apostolskie. Gdy sami z radością i zapałem pełnią służbę przy stole słowa i chleba, a także gdy pomagają innym pełnić funkcje liturgiczne w ramach spotkań kandydatów do bierzmowania, stają się autentycznymi świadkami Chrystusa, szczególnie w swoim środowisku. Tego świadectwa nie da się zastąpić żadnym innym działaniem. Przygotowanie do bierzmowania jest przygotowanie do bardziej dojrzałego świadczenia o obecności Boga pośród nas i o umiejętności życia z Bogiem we wszystkich sprawach codzienności.

Radosna i systematyczna służba w liturgii, będąca znakiem dojrzewania w powołaniu, jakie Bóg dał człowiekowi, promieniuje również na codzienne życie młodych ludzi. Mają oni w sercu więcej pokoju, lepiej potrafią współpracować z innymi i są bardziej wytrwali w swoich postanowieniach. Potrafią się przyznać do błędów i są gotowi na nawrócenia. Jeśli mają taką postawę, są przygotowani do przyjęcia „obietnicy Ojca” i w mogą w przyszłości, zjednoczeni jeszcze bardziej z Chrystusem mocą otrzymanego Ducha Świętego, owocniej przemieniać swoje środowisko duchem Ewangelii.

Chrystus Drogą, Prawdą i Życiem

Formacja oparta o słowo Boże, wprowadzająca w dojrzalsze służenie temu słowu, owocująca apostolską postawą, nie jest możliwa bez nieustannego pogłębiania osobistej relacji z Chrystusem. Troska o tę relację jest zadaniem najbardziej podstawowym. Modlitwa, rozważanie słowa Bożego, rozwijanie swoich zdolności, apostolstwo w gronie rówieśników i wszystkie inne wymiary formacji oznaczają współpracę z Chrystusem, coraz lepsze poznawanie Go i coraz doskonalsze poddawanie się Jego prowadzeniu.

W tym etapie formacji nawiązujemy w sposób szczególny do spotkania z Chrystusem jako Drogą, Prawdą i Życiem i wsłuchujemy się w Jego wezwanie: „Pójdź za Mną”. Tematy te pojawią się zarówno w czasie rekolekcji, jak też w ciągu formacji rocznej. Jest to również czas zwrócenia większej uwagi na wiarę, nadzieję i miłość, co jest zaleceniem Dyrektorium DSL (por. 72c).

Inne uwagi wstępne

„Formacja starszych ministrantów i członków scholi trwa przez okres gimnazjum. Każdy z nich powinien podejmować, oprócz systematycznej służby w celebracjach liturgicznych, zarówno w niedzielę, jak i w ciągu tygodnia, następujące zadania:

- udział w spotkaniach formacyjnych według programu podanego poniżej. Spotkania odbywają się w grupach prowadzonych przez animatorów liturgicznych. Na zakończenie roku udzielana jest promocja upoważniająca do dalszej służby przy ołtarzu. Powinna być ona poprzedzona dniem skupienia;

- uczestnictwo, przynajmniej raz, w specjalnych rekolekcjach dla starszych ministrantów i członków scholi. Mogą oni uczestniczyć także w innych rekolekcjach, np. w Oazie Nowej Drogi prowadzonej przez Ruch Światło-Życie.

Jeśli ktoś włącza się do zespołu posługujących w liturgii w okresie gimnazjum, powinien przejść krótki okres kandydatury (np. jeden miesiąc), a następnie wprowadzenie we wszystkie funkcje liturgiczne, które będzie spełniał wraz ze swoimi kolegami i koleżankami” (Dyrektorium DSL 73-74).

Rok I. Księgi liturgiczne

W epoce komputerów, tabletów, komórek i innych elektronicznych urządzeń mniej osób sięga po książki. Coraz więcej osób szuka tekstów liturgicznych w wersji elektronicznej, drukuje je na kartkach lub w zeszytach i w tej formie wykorzystuje je w czasie celebracji liturgicznej.

Tym bardziej wydaje się konieczne podjęcie tematu ksiąg liturgicznych. Przedmiotem zainteresowania członków służby liturgicznej jest przede wszystkim treść poszczególnych ksiąg i ich znaczenie. Jest to cudowny świat, w którym w czystej postaci, jak u źródła, wyrażona jest wiara i modlitwa Kościoła. Tę wiarę chcemy pogłębiać i tą modlitwą chcemy ubogacać naszą modlitwę.

Im lepiej członkowie służby liturgicznej poznają skarb, jakim są księgi liturgiczne Kościoła, tym łatwiej będzie ich przekonać, aby te księgi znali i posługiwali się nimi w czasie celebracji liturgicznych.

Rekolekcje: Pójdź za Mną

Formację roczną rozpoczynamy od rekolekcji. Wprowadzają one w nowy cykl formacyjny, trwający trzy lata. Pierwszy stopień rekolekcji poświęcony jest umocnieniu teologicznych fundamentów, na których oparta jest formacja. Drugi jest syntezą głównych tematów podejmowanych w ciągu trzech lat formacji. Trzeci stopień kładzie akcent na całościową postawę człowieka, jego zachowanie się i jego apostolstwo.

Rekolekcje pierwszego stopnia kierują uwagę uczestników ku Chrystusowi. Ich treść wyrażają słowa Chrystusa: „Pójdź za Mną”. Mamy coraz bardziej dojrzale iść za Mistrzem, który powiedział, że jest Drogą, Prawdą i Życiem.

Dzień 1 – Pójdź za Mną

            W pierwszym dniu rekolekcji przypominamy przeżycia minionych lat, patrząc na nie z perspektywy słów Jezusa: „Pójdź za Mną”. Lata dziecięcej formacji były dziecięcym sposobem odpowiedzi na to wezwanie. Podejmowana formacja i pełniona służbą była trudem i radością pójścia za Jezusem. Teraz, gdy mamy więcej doświadczeń, możemy poświęcić więcej uwagi temu wezwaniu Jezusa. Przede wszystkim każdy powinien usłyszeć te słowa, jako skierowane do niego osobiście. Pan Jezus do każdego zwraca się po imieniu.

Dzień 2 – Iść za Chrystusem, który jest Drogą

Często słyszymy słowa Chrystusa, odczytywane w czasie Mszy Świętej, w których mówi On, że jest „Drogą”. Dzisiejszy dzień rekolekcji ma pomóc uczestnikom lepiej zrozumieć to jedno z pięknych imion Jezusa. Jest ono szczególnie ważne, gdyż Pan Jezus sam tak o sobie powiedział i chciał, abyśmy również w ten sposób się do Niego zwracali. Droga zawsze dokądś prowadzi. Jezus prowadzi nas do Ojca. On mówił: „Nikt nie może przyjść do Ojca inaczej, jak tylko przeze Mnie”.

Dzień 3 – Iść za Chrystusem, który jest Prawdą

Jak iść za Chrystusem, który jest Prawdą? Czy idą za Nim wszyscy, którzy szukają prawdy i chcą poznać prawdę? Jak każdy z nas podchodzi do prawdy? – to część pytań, jakie stawiają sobie uczestnicy rekolekcji w dzisiejszych spotkaniach rekolekcyjnych.

Dzień 4 – Iść za Chrystusem, który jest Życiem

Czy Chrystus daje prawdziwe życie? Czy ludzie z Nim zjednoczeni żyją najpełniejszym życiem? Czy odrzucenie Chrystusa oznacza odrzucenie życia? W kolejnym dniu rekolekcji staramy się ponazywać i podjąć wiele pytań, które stawiają sobie młodzi ludzie, przybliżając równocześnie znaczenie słów Chrystusa: „Ja jestem Życiem”.

Dzień 5 – Święci: Ludzie, którzy poszli za Chrystusem

Począwszy od Maryi, poprzez Apostołów i świętych wszystkich wieków aż do dnia dzisiejszego całe rzesze ludzi poszły za Chrystusem. W przypadku świętych był to zawsze bardzo osobisty wybór życia w najgłębszym zjednoczeniu z Chrystusem, a radykalizm ich postawy rzadko znajdywał zrozumienie u współczesnych im ludzi. Często pójście za Chrystusem oznacza pójście pod prąd. Jest to jednak najlepsza droga.

Dzień 6 – Posługiwanie w liturgii współpracą z Chrystusem

Członkowie służby liturgicznej znajdują się w pewnym sensie w uprzywilejowanej sytuacji. Często są przy ołtarzu, przystępują do sakramentu pokuty i przyjmują Komunię świętą, poznają świętych, których Kościół czci w ciągu roku. To wszystko pomaga im bardziej radykalnie pójść za Chrystusem, niekiedy narażając się na docinki kolegów i koleżanek. Nikt jednak nie powinien się zrażać trudnościami, lecz odważnie je pokonywać.

Dzień 7 – Niedziela: Dzień Pana

W niedzielę, która przypada w czasie rekolekcji, staramy się głębiej zrozumieć określenie „Dzień Pana”. Ci, którzy idą za Jezusem, gdy naucza i trwają przy Nim, gdy umiera na krzyżu, są również z Nim gdy jako zmartwychwstały przynosi dar zwycięstwa i obdarowuje wszystkich nowym życiem.

Księgi służące do celebracji Eucharystii

W pierwszym cyklu tegorocznych spotkań poznajmy znaczenie ksiąg liturgicznych w życiu Kościoła i uczymy się ubogacać swoje życie treściami w nich zawartymi. Po tym ogólnym wprowadzeniu zatrzymujemy się dłużej przy księgach służących do celebracji Eucharystii.

Spotkanie 1 – Drugi etap wtajemniczenia w posługiwanie

W pierwszym spotkaniu nowego cyklu wtajemniczenia w posługiwanie w liturgii ukazujemy młodym ludziom perspektywę drogi, którą mają wspólnie przejść. Są to myśli zawarte w powyższym wprowadzeniu i rozwinięte w ukazanych poniżej tematach.

Spotkanie 2 – Księgi liturgiczne: Słowo i Modlitwa

Główną treść każdej księgi liturgicznej stanowią słowo Boże i modlitwa, przy czym wszystkie modlitwy powstały z medytacji nad słowem Bożym. W pewnym sensie są one słowem objawienia wyrażonym w modlitwie. W czasie spotkania uczestnicy formacji dowiadują się, jakie są księgi liturgiczne, które będą stopniowo poznawać, ale najpierw zwracają uwagę głównie na to, że księgi te są skarbem Kościoła, gdyż w nich jest obecna mądrość Boża i świadectwo wiary wszystkich pokoleń chrześcijan. Naszym zadaniem jest rozwijać umiejętność słuchania słowa Bożego, a także umiejętność modlenia się tekstami liturgicznymi, poczynając od świadomego włączania się w modlitwę dnia odmawianą w każdej Eucharystii. Słowo Boże oraz teksty mszału inspirują również dobór pieśni, które wykonuje schola lub całe zgromadzenie. We wszystkich poniższych spotkaniach nawiązujemy do tego aspektu formacji, szczególnie w zespołach śpiewaczych.

Spotkanie 3 – Lekcjonarz mszalny

Najbardziej okazałą księgą liturgiczną Kościoła jest mszał, ale po soborowej odnowie liturgii powstało wiele tomów lekcjonarza mszalnego oraz Ewangeliarz i całości właśnie ta księga zdaje się być objętościowo największa. Składa się ona z wielu tomów, które razem zawierają niezwykłe bogactwo tekstów biblijnych przeznaczonych do czytania i rozważania na każdy dzień roku, na wszystkie uroczystości i wszystkie ważne wydarzenia życia człowieka, poczynając od narodzin a kończąc na przeżyciu pogrzebu. Wprawdzie w swoim wyglądzie lekcjonarz nie jest tak okazały jak mszał, ale gdy się spojrzy na wszystkie tomy lekcjonarza, a także na bogactwo czytań biblijnych, zamieszczonych w obrzędach chrztu, małżeństwa i innych sakramentów oraz sakramentaliów, to można stwierdzić, że światło słowa Bożego rozświetla mocnym blaskiem wszystkie celebracje liturgiczne. Jest to jeden z najbardziej charakterystycznych znaków odnowy liturgicznej, jaka dokonała się pod Soborze Watykańskim II. Prawda ta skłania do większego zainteresowania słowem Bożym, zarówno w znaczeniu rozważania jego treści, jak też w znaczeniu służenia temu słowu przez odczytywanie go w celebracjach liturgicznych. Poprzez kolejne spotkania uczestnicy formacji będą wprowadzani w to misterium.

Spotkanie 4 – Ewangeliarz

Wśród ksiąg liturgicznych szczególne miejsce zajmuje Ewangeliarz. Zazwyczaj jest to księga, którą się ozdabia różnymi znakami, ze względu na ważność tekstów ewangelicznych, które są w niej zamieszczone. Uczestnicy spotkania poznają historię Ewangeliarza i jego układ. Zapoznają się również z zasadami dotyczącymi używania Ewangeliarza w liturgii, choć oni sami jeszcze nie wnoszą Ewangeliarza w procesji, gdyż nie są lektorami. Wśród szczegółów dotyczących posługiwania słowu więcej uwagi należy poświęcić faktowi, że diakon, choć ma święcenia, to jednak przed odczytaniem Ewangelii prosi o błogosławieństwo, a jeśli Ewangelię odczytuje kapłan, to odmawia specjalną modlitwę proszą o łaskę godnego spełnienia tej posługi. Praktyka ta jest zaproszeniem do refleksji nad znaczeniem modlitw, które członkowie służby liturgicznej odmawiają przed spełnieniem funkcji. Oni czynią to przed rozpoczęciem celebracji, odmawiając modlitwę zgodną z rodzajem spełnianego zadania.

Spotkanie 5 – Mszał rzymski

Mszał rzymski jest najbardziej wyróżnioną księgą modlitw Kościoła. W niej zamieszczone są najważniejsze modlitwy, jakie są odmawiane w celebracji Eucharystii. Są to modlitwy odmawiane przez kapłana. Oprócz nich są także wskazania dotyczące przebiegu celebracji, zwane rubrykami. W czasie spotkania uczestnicy zapoznają się z ogólnym układem mszału, a także podejmują analizę wybranych modlitw. To ćwiczenie, dotyczące głębszego wniknięcia w treść modlitw, które są odmawiane w czasie Mszy Świętej, będzie powtarzane również w innych spotkaniach. Jest to bowiem jedna z najlepszych dróg osobistego włączania się w modlitwy, które odmawia kapłan w imieniu wszystkich zgromadzonych i w imieniu całego Kościoła.

Spotkanie 6 – Księgi liturgiczne: dar i zadanie

Podsumowaniem pierwszego cyklu spotkań starszych członków służby liturgicznej jest ukazanie ksiąg liturgicznych jako daru, który ubogaca naszą modlitwę i całe nasze życie, a także jako zadania, które trzeba podjąć. Chodzi tu najpierw o szacunek wobec tych ksiąg. Drugim zadaniem jest troska o poznawanie modlitw zamieszczonych w księgach liturgicznych przeznaczonych do celebracji Eucharystii. Trzeba się niekiedy zatrzymać na treścią prefacji, nad modlitwą eucharystyczną, modlitwami odmawianymi w czasie przygotowania darów i innymi modlitwami z mszału. Dziś powtarzamy więc ćwiczenie mające charakter analizy wybranych modlitw. Osobnym zadaniem, które może być zlecone chłopcom potrafiącym je dobrze spełnić, jest służba ministranta księgi. Podaje on głównemu celebransowi księgę, która zawiera odpowiednie modlitwy.

Po ukończeniu tego etapu spotkań następuje weryfikacja oraz wręczenie odpowiedniego znaczka i modlitwy.

1. Zna księgi liturgiczne przeznaczone do celebracji Eucharystii. Wie, jaką zawierają treść i jaki mają układ. 2. Potrafi odnaleźć w księgach teksty przeznaczone na dany dzień i daną celebrację liturgiczną lub wskazać pieśni odpowiadające tematowi czytań i modlitw. 3. Szanuje święte księgi i stara się uważnie wsłuchiwać w odczytywane z nich słowo Boże oraz odmawiane z nich modlitwy.

Księgi modlitwy Kościoła

Drugi i równocześnie najdłuższy cykl spotkań w tym roku formacji dotyczy tematyki modlitwy. Wprawdzie główną księgą modlitwy Kościoła jest mszał rzymski, ale zawarte w nim modlitwy odmawia kapłan. Zadaniem służy liturgicznej i innych uczestników celebracji jest jak doskonalsze łączenie się duchowo z modlitwą kapłana. Księgi, które teraz będą poznawać uczestnicy formacji, zawierają modlitwy przeznaczone dla wszystkich, także dla wiernych świeckich. Formacja jest wprowadzeniem w ten świat modlitwy, a także ukazaniem możliwości posługiwania modlitwie przez odczytywanie wezwań modlitwy powszechnej. Jest to pierwsza z funkcji, spełnianych przy stole słowa, do której zostają młodzi ludzie zaproszeni. Nie wszyscy będą ją pełnić, ale wszyscy powinni świadomie przeżywać modlitwę powszechną.

Spotkanie 7 – Modlitwa Kościoła a modlitwa prywatna

Temat ten pojawił się już przy analizie tekstów modlitw mszalnych. Była to pomoc w coraz bardziej świadomym przeżywaniu modlitwy Kościoła, wyrażonej w liturgii mszalnej, jako swojej własnej modlitwy. Temat ten staramy się teraz pogłębić. „Ponieważ życie Chrystusa w Jego Ciele Mistycznym udoskonala i uszlachetnia życie osobiste każdego chrześcijanina, dlatego należy wykluczyć jakikolwiek rozdźwięk między modlitwą Kościoła a modlitwą osobistą” – pisze Ojciec Święty Paweł VI w konstytucji wprowadzającej do Liturgii Godzin „Canticum laudis”. Wysiłek formacyjny zmierza właśnie w stronę wykluczania tego rozdźwięku przez uczynienie modlitwy liturgicznej swoją własną modlitwą.

Spotkanie 8 – Liturgia Godzin: Codzienna modlitwa ludu Bożego

Tak jest nazwana księga modlitwy przeznaczona dla wszystkich członków Kościoła. Jest to liturgia, a więc szczególna forma modlitwy. Jest ona uświęceniem czasu i wszystkich dokonujących się w ciągu dnia wydarzeń. Przeplata się ona z godzinami pracy i odpoczynku. Jest to modlitwa ludu Bożego. Członkowie służby liturgicznej jako pierwsi powinni się nią zainteresować. Muszą ją poznać, odkryć jej niezwykłe znaczenie i stopniowo starać się czynić swoją modlitwą poszczególne jej części, np. hymny lub psalmy, prośby lub pieśni z Nowego Testamentu. Zalecaną formą celebracji Liturgii Godzin jest jej śpiewanie, co stanowi kolejne zadanie dla scholi.

Spotkanie 9 – Modlitwa uwielbienia, przebłagania i prośby

Modlitwa Kościoła, jaką jest Liturgia Godzin, uczy nas wszystkich rodzajów modlitwy. Jest ona przeniknięta uwielbieniem Boga i dziękczynieniem za otrzymane od Niego dary, pełno w niej tekstów będących przebłaganiem za grzechy, a ważną jej częścią są prośby we wszystkich potrzebach ludzi żyjących na tej ziemi i cierpiących w czyśćcu. W czasie spotkania poznajemy lepiej wybrane z Liturgii Godzin teksty uwielbienia, dziękczynienia, przeproszenia i prośby. Jest to kolejny krok pomagający przeżywać modlitwę Kościoła jako swoją własną modlitwę.

Spotkanie 10 – Z historii modlitwy powszechnej

Do Liturgii Godzin wracamy w ciągu następnych spotkań także przez wprowadzenie wybranych z niej fragmentów w program spotkania w grupie. Głównym tematem spotkań staje się jednak modlitwa powszechna. Ma ona szczególne znaczenie w rozwoju życia modlitewnego człowieka, a także w rozwoju umiejętności służenia innym przez modlitwę. Taką służbę podejmują osoby odczytujące wezwania modlitwy powszechnej w czasie Mszy Świętej. Również tutaj uczymy się rozpoznawać w wezwaniach modlitwy powszechnej intencje modlitewne, które nosimy w sercu i które chcemy przedstawić Bogu. Staramy się więc z wielkim skupieniem przeżywać każde wezwanie tej modlitwy, odczytywane w czasie Eucharystii. Uczestnicy spotkania poznają też w skrócie historię modlitwy powszechnej.

Spotkanie 11 – Teologia modlitwy powszechnej

Po spotkaniu wprowadzającym odkrywamy jeszcze wyraźniej, dlaczego modlitwa powszechna ma tak wielkie znaczenie. „W modlitwie powszechnej, czyli modlitwie wiernych, lud w pewien sposób odpowiada na Boże słowo przyjęte z wiarą i wykonując swą wynikającą z chrztu funkcję kapłańską, zanosi do Boga błagania za zbawienie wszystkich” (OWMR 69). Są tu wskazane dwa filary teologiczne tej modlitwy. Pierwszy to odpowiedź na słowo Boże, a drugi to spełnianie wynikającej ze chrztu funkcji kapłańskiej. Funkcja ta oznacza szczególne zjednoczenie z Chrystusem Kapłanem. Dzięki temu zjednoczeniu wypowiadane przez nas modlitwy są udziałem w modlitwie Chrystusa Kapłana. Te dwa teologiczne fundamenty modlitwy powszechnej ukazują jej wielkość i moc. Są też zaproszeniem, aby jak najpełniej w nią się zaangażować.

Spotkanie 12 – Struktura modlitwy powszechnej

„Wypada, aby ta modlitwa była zanoszona z zasady we Mszach świętych sprawowanych z udziałem ludu, by zanoszono błagania za święty Kościół, za tych, którzy sprawują nad nami rządy, za ludzi znajdujących się w różnych potrzebach, a także za wszystkich ludzi i o zbawienie całego świata. Modlitwa powszechna obejmuje zazwyczaj następujące intencje: a) w potrzebach Kościoła; b) za rządzących państwami i o zbawienie całego świata; c) za ludzi doświadczonych różnymi trudnościami; d) za miejscową wspólnotę” (OWMR 69-70). Przyglądamy się uważniej każdej z tych czterech serii wezwań modlitwy powszechnej.

Spotkanie 13 – Odczytywanie wezwań modlitwy powszechnej

Kilkunastoletni młodzi ludzie są wezwani przede wszystkim do odczytywania wezwań modlitwy powszechnej. Wprawdzie mogą je układać jako ćwiczenie, ale na niedzielne zgromadzenie wiernych wezwania powinni przygotowywać starsi lektorzy lub starsi członkowie zespołu modlitewnego, posługującego we wspólnocie parafialnej. Głównym celem spotkania jest analiza poszczególnych wezwań, przygotowanych w księgach lub przez starszych członków zespołu. Z analizą łączy się umiejętność uczynienie treści tych wezwań przedmiotem swojej osobistej modlitwą. Dojrzała służba nie ogranicza się do samego odczytania ani też do przygotowania tekstu. Zanim konkretna intencja zostanie przedstawiona Bogu w czasie Eucharystii, powinna być „omodlona” przed członków zespołu modlitewnego. Na tym etapie formacji zespół modlitewny tworzą również członkowie służby liturgicznej. Poszczególne osoby lub małe grupy osób otrzymują intencje, które mają w czasie spotkania, a potem także w domu, przedstawiać Bogu w modlitwie. Intencje te będą następnie w wyznaczonym czasie odczytane w czasie Mszy Świętej. Taka praktyka pomaga bardziej osobiście zaangażować się modlitwę liturgiczną i głębiej ją przeżywać. Konieczne są tu również ćwiczenia dykcyjne.

Spotkanie 14 – Znaczenie milczenia w czasie modlitwy

W rozważaniach o modlitwie nie może zabraknąć „szkoły milczenia”. Tematu tematowi poświęcamy kolejne spotkanie.

Spotkanie 15 – Powołani do posługiwania przez modlitwę

Podsumowaniem tej najbardziej wyróżnionej części tegorocznych spotkań jest zawrócenie się do członków grupy z pytaniem o pełniejsze zaangażowanie w służbę przez modlitwę i włączenie się w zespół modlitewny we wspólnocie parafialnej. Chodzi o taki zespół, w którym „wykluczony jest rozdźwięk między modlitwą Kościoła, a modlitwą osobistą”. Członkowie tego zespołu służą wspólnocie poświęcając więcej czasu na modlitwę, wśród której szczególne miejsce zajmuje adoracja Najświętszego Sakramentu, a w czasie Mszy Świętej i innych celebracji liturgicznych podejmują odpowiedzialność za wezwania modlitwy powszechnej. Wezwania te czynią intencją osobistej modlitwy, a w wyznaczonym czasie odczytuje je również w czasie Mszy Świętej. Odczytywanie wezwań modlitwy powszechnej jest od strony wykonania łatwiejsze od czytania słowa Bożego, dlatego od niego rozpoczynamy służbę zgromadzeniu przez słowo. Jest to najpierw słowo modlitwy. Nie jest to służba dla wszystkich, lecz dla tych, którzy mając odpowiednie warunki głosowe rozeznają, że właśnie do takiej służby wzywa ich Pan Jezus. Mogą się w nią włączyć zarówno chłopcy jak i dziewczęta. Decyzja nie musi nastąpić teraz. Powinna ona jednak dojrzewać w sercu.

Również po tym etapie spotkań następuje weryfikacja oraz wręczenie uczestnikom formacji odpowiednich znaczków oraz modlitwy.

1. Rozumie znaczenie modlitwy w życiu wierzących. Wie, czym jest Liturgia Godzin i czym jest modlitwa powszechna. 2. Ćwiczy swój głos, aby jak najpiękniej wypowiadać przed Bogiem słowa modlitwy, a także, jeśli jest do tego wezwany, odczytywać wezwania modlitwy powszechnej. 3. Troszczy się o uczynienie modlitwy Kościoła swoją modlitwą i dba o rozwój osobistego życia modlitewnego.

Inne księgi liturgiczne i zadania członków służby liturgicznej

Spotkanie 16 – Pontyfikał rzymski

Uczestnicy formacji zapoznają się również z innymi księgami liturgicznymi. Najpierw z tymi, które tworzą pontyfikał rzymski, przeznaczony do celebracji sprawowanych przez biskupa.

Spotkanie 17 – Rytuał rzymski

Inną liczną grupę ksiąg liturgicznych stanowią te, które należą do rytuału rzymskiego, a więc księgi przeznaczone do celebracji sprawowanych przez kapłanów i diakonów. Wśród nich szczególną uwagę trzeba zwrócić na Księgę błogosławieństw oraz obrzędy pogrzebu.

Spotkanie 18 – Księgi wyrażające wiarę Kościoła

Kolejne spotkanie jest pewnym podsumowaniem całorocznej inicjacji w świat ksiąg liturgicznych. Wyrażają one wiarę Kościoła i tę wiarę przekazują uczestnikom zgromadzeń liturgicznych.

Spotkanie 19 – Zagrożenia dla wiary i modlitwy

W ramach spotkań formacyjnych trzeba również uważniej przyjrzeć się zagrożeniom dla wiary i modlitwy, płynącym ze świata, w którym żyjemy. Trzeba im się przeciwstawić i iść pod prąd. Trzeba również innym w tym pomagać.

Spotkanie 20 – Służba w liturgii a przygotowanie do bierzmowania

Do tematu bierzmowania powracamy przy wielu okazjach. Trwa bowiem przygotowanie do przyjęcia tego sakramentu. Powracamy więc jeszcze raz do myśli, które zostały wyrażone we wprowadzeniu do tegorocznej formacji.

Inne wydarzenia formacyjne

Spotkania z rodzicami

Współpraca z rodzicami w formacji gimnazjalistów jest nie tylko kontynuacją poprzednich spotkań, lecz także ich poszerzeniem o tematykę, którą przeżywają młodzi ludzie.

Promocja

Po zakończeniu formacji następuje promocja. Obrzędy promocji znajduje się w „Księdze błogosławieństw służby liturgicznej”.

Rok II. Rok liturgiczny

Co roku przeżywamy Adwent, Boże Narodzenie i inne okresy liturgiczne. Jest to więc temat znany wszystkim, a równocześnie misterium, które nieustannie odkrywamy. Z jednej strony rok liturgiczny należy do najważniejszych przestrzeni naszego duchowego wzrastania, a z drugiej strony wyznacza on jedno za głównych zadań apostolskich. „Z biegiem roku Kościół odsłania całe misterium Chrystusa, począwszy od wcielenia i narodzenia aż do wniebowstąpienia, do dnia Pięćdziesiątnicy oraz do oczekiwania błogosławionej nadziei i przyjścia Pana. W ten sposób obchodząc misteria odkupienia, Kościół otwiera bogactwo zbawczych czynów i zasług swojego Pana, tak że one uobecniają się niejako w każdym czasie, aby wierni zetknęli się z nimi i dostąpili łaski zbawienia” (KL 102).

 Członkowie służby liturgicznej bardzo intensywnie przeżywają wszystkie okresy roku liturgicznego. Są oni bowiem sługami i służebnicami Chrystusa, na którego czekają w Adwencie, którego narodzenie i objawienie się przeżywają z całym zaangażowaniem serca, któremu towarzyszą w męce i radują się Jego zmartwychwstaniem, przy którym są obecni w rytmie kolejnych tygodni okresu zwykłego, jako Jego uczniowie, słudzy, a także jako ci, których On posyła do innych ludzi.

Należy dołożyć wszelkich starań, aby wszyscy przeżywający ten rok formacji służby liturgicznej, głębiej zrozumieli znaczenie roku liturgicznego, w którym „Kościół otwiera bogactwo zbawczych czynów i zasług swojego Pana, tak że one uobecniają się niejako w każdym czasie, aby wierni zetknęli się z nimi i dostąpili łaski zbawienia”. Wszyscy żyjemy „w przestrzeni roku liturgicznego”, w promieniowaniu zbawczych wydarzeń, które zostają w nim uobecnione. Nie ma innej, lepszej przestrzeni duchowego wzrastania, jak otwarcie się na to, co Duch Święty dla nas przygotował w Kościele i co nam ofiarowuje w rytmie roku liturgicznego.

Prawdy te w pewien sposób określają cele tegorocznej formacji. Możemy tu wymienić te najważniejsze: 1 – Pogłębione rozumienie określenia „służba liturgiczna”. Jest to grono osób, które otrzymało błogosławieństwo Kościoła, aby posługiwać w liturgii, a liturgia oznacza również rok liturgiczny. Służyć w liturgii to także służyć temu wszystkiemu, co Bóg uobecnia dla nas w rytmie roku liturgicznego; 2 – Odkrycie wielkości i znaczenia roku liturgicznego prowadzi do podporządkowania programu formacyjnego służby liturgicznej jego prawidłom. Na drugi plan schodzi wtedy rytm roku szkolnego. Kolejne etapy formacji nie rozpoczynają się od września, tylko od pierwszej niedzieli Adwentu. W okresie gimnazjum pozostajemy jeszcze w rytmie roku szkolnego, ale po jej ukończeniu, po przyjęciu sakramentu bierzmowania i jeszcze pełniejszym wejściu w rytm życia Kościoła, dostosowujemy się w większym stopniu rytmowi roku liturgicznego.

Rekolekcje: Dar słowa Bożego

Drugi stopień rekolekcji, proponowany przed rozpoczęciem drugiego roku formacji, jest syntezą tematów, podejmowanych przez starszych członków służby liturgicznej. Poprzez rekolekcyjną refleksję i modlitwę staramy się jeszcze lepiej zrozumieć wielkość i piękno zadań, które w tym okresie poznajemy i które są współpracą z Chrystusem i Jego Kościołem.

Dzień 1 – Bóg mówi do człowieka

Niektórzy twierdzą, że współczesnemu człowiekowi coraz trudniej słuchać, a szczególnie słuchać ze zrozumieniem. Ilość dźwięków, jakie do nas docierają jest ogromna. Czy można pośród nich usłyszeć głos Boga? Czy można zrozumieć, co Bóg do nas mówi? Te pytania towarzyszą nam w ciągu wszystkich trzech lat obecnego cyklu formacji. Skupiamy się w niej na słowie Boga. Przede wszystkim chodzi o słowo odczytywane i wyjaśniane w czasie Eucharystii, ale chodzi także o inne przeżycia, w których staramy się usłyszeć głos Boga.

Dzień 2 – Człowiek odpowiada Bogu

W drugim dniu rekolekcji zatrzymujemy się nad postawą człowieka, który usłyszał słowo Boga. Czy to słowo przyjął? Czy się nim przejął? Czy dostrzegł, że w słowie jest ukryty Pan Jezus? W różny sposób odpowiadamy na słowo Boga. Pierwsza odpowiedź powinna brzmieć: „Wierzę”. Z wiary zaś rodzą się czyny, słowa i cała postawa człowieka.

Dzień 3 – Poznawać słowo Boże i służyć słowu Bożemu

W czasie formacji uczymy się systematycznie czytać słowo Boże. Podczas rekolekcji pogłębiamy tę umiejętność i staramy się wzbudzić w uczestnikach pragnienie poznawania tego słowa. Wchodzimy też coraz bardziej w posługiwanie temu słowu. Do tej służby się przygotowujemy. Pogłębiamy wiarę, rozumienie słowa, a także doskonalimy umiejętności czytania.

Dzień 4 – Modlić się i służyć przez modlitwę

Rozważanie słowa Bożego już jest modlitwą. W kolejnym dniu rekolekcji wracamy do tego tematu, starając się pogłębić życie modlitewne młodych ludzi, a także pomóc im coraz odważniej służyć wspólnocie przez modlitwę. Jedną z pięknych form tej służby jest odczytywanie wezwań modlitwy powszechnej. Powinna to być pierwszy rodzaj służby słowu, w jaki są wprowadzani młodzi ludzie. Dopiero potem przyjdzie służba lektora przez czytanie słowa Bożego.

Dzień 5 – Śpiewać i służyć śpiewem

Rzadziej w czasie rekolekcji zajmujemy się refleksją nad śpiewem i poznawaniem zasad dotyczących śpiewu. Dziś staramy się pogłębić umiejętność modlitwy przez śpiew, a także gotowość służby w liturgii poprzez śpiew.

Dzień 6 – Rok liturgiczny

W kolejnym dniu rekolekcji poznajemy dokładniej program rocznej formacji. Wprowadza ona w głębsze przeżywanie roku liturgicznego. Trzeba więc lepiej poznać ogólną strukturę tego roku, sens poszczególnych okresów, a znaczenie ich rozpoczynania i kończenia.

Dzień 7 – Niedziela określająca rytm roku liturgicznego

Do roku liturgicznego nawiązujemy również w niedzielę przypadającą w czasie rekolekcji. Staramy się lepiej poznać, że stanowi ona podstawę całego roku liturgicznego.

Misterium niedzieli i okresu zwykłego

Pierwszą i najbardziej podstawową cechą przeżywania roku liturgicznego jest właściwe rozumienie niedzieli w relacji do pozostałych dni tygodnia. W pierwszych tygodniach po wakacjach staramy się głębiej wniknąć  w ten właśnie rytm życia dzieci Bożych i uczniów Chrystusa. Temat ten spełnia tak ważną rolę w formacji chrześcijańskiej, a szczególnie w formacji służby liturgicznej, że wracamy do niego we wszystkich rekolekcjach i przy wielu innych okazjach. Poniższe spotkania są pewną syntezą i pogłębieniem rozważań podejmowanych wcześniej. W tym cyklu spotkań podejmujemy również refleksję nad znaczeniem okresu zwykłego.

Spotkanie 1 – Sześć dni pracował, w siódmym dniu odpoczął

Przypominamy opis dzieła stworzenia świata. Wyjaśniamy znaczenie określenia „Bóg odpoczął”. Podejmujemy refleksję nad znaczeniem odpoczynku w Starym i Nowym Testamencie, a także nad dzisiejszym rozumieniem odpoczynku. Chodzi nie tylko o odpoczynek ciała, lecz całościowe rozumienie tej formy aktywności człowieka.

Spotkanie 2 – Pobłogosławił ten dzień i uczynił go świętym

W drugim spotkaniu wracamy do opisu dzieła stworzenia, a szczególnie do dnia siódmego. Staramy się głębiej odkryć, co to znaczy, że Bóg pobłogosławił ten dzień i uczynił go świętym. Prowadzimy głębszą refleksję nad określeniem „dzień święty”. Jest to dzień „oddzielony” od pozostałych dni tygodnia i przeznaczony wyłącznie dla Boga. Przerywamy zwyczajną aktywność, podejmowaną w dni robocze i podejmujemy inną aktywność, właściwą dla dnia świętego. Nie polega ona na pomnażaniu dóbr ziemskich, tylko na otwarciu się na dobra niebieskie. Bóg wkracza w życie ludzi przez stworzenie, przez zmartwychwstanie i przez zstąpienie Ducha Świętego. On uświęca swoją obecnością ten dzień.

Spotkanie 3 – Niedziela: główny dzień świętej służby

Wśród świętych czynności, spełnianych w świętych dniu, szczególne miejsce przypada tym, które są powierzone służbie liturgicznej. Niedziela jest najważniejszym dniem ich służby. Równocześnie jest głównym miejscem, w którym dokonuje się pełniejsze odkrywanie znaczenia tej szczególnej aktywności. Jest to przede wszystkim służba dziełu zbawienia, które Chrystus uobecnia w swoim Kościele. Jest to taki rodzaj służby, w którym głównym działającym jest Chrystus, ale działa On przez tych, których powołał i dał im udział w swojej kapłańskiej misji. W czasie spotkania powracamy więc do wszystkich funkcji spełnianych przez członków służby liturgicznej, by jeszcze bardziej odkryć ich wielkość i znaczenie. Uświadamiamy sobie też wyraźniej, że niedziela jest głównym dniem służby wszystkich pobłogosławionych do tego różnych funkcji. Wszyscy są w określonym zespole posługujących. Nawet jeśli w daną niedzielę konkretne funkcje wykonuje tylko część członków zespołu, to nie znaczy, że zaangażowanie pozostałej części nie ma charakteru posługiwania. Do wszystkich odnoszą się słowa z modlitwy eucharystycznej: „Powołałeś nas…, abyśmy stali przed Tobą i Tobie służyli”.

Spotkanie 4 – Służba modlitwy i świętowania

Powracamy do tematu służby zatrzymując się dłużej przy tych funkcjach, które poznaliśmy lepiej w ubiegłym roku i które mamy rozwijać w tegorocznych spotkaniach. Jest to przede wszystkim służba przez modlitwę, a w kontekście niedzieli możemy też mówić o szerszej rozumianej służbie świętowania, a więc przyczynianiu się do tego, aby cała niedziela była we wspólnocie dniem świętym. Powracamy więc do tematu Liturgii Godzin, którą być może niektórzy podjęli, a która w sposób szczególny może się przyczynić do głębszego przeżywania niedzieli. Więcej uwagi poświęcamy modlitwie powszechnej. Przypominamy jej znaczenie, kontynuujemy ćwiczenia głosowe, by jak najlepiej ją spełniać, powracamy do pytania, kto czuje się wezwany, aby funkcje modlitewne spełniać jako swoje główne zadanie w liturgii. Do tego tematu wrócimy w przyszłym roku.

Spotkanie 5 – Dni powszednie i przygotowanie niedzieli

W rozważaniach o niedzieli musimy stale powracać do pozostałych dni tygodnia. Każdy z nich ma swoją specyfikę, a szczególnie te, które są związane z przeżywaniem Paschy Pana, a więc czwartek wieczorem, piątek i sobota. Z tej perspektywy patrzymy na niedzielę. Dopiero połączenie dni roboczych i dnia świętego daje pełny obraz naszego ziemskiego pielgrzymowania. Prowadzi ono przez codzienną pracę, spełnianą w zjednoczeniu z Bogiem i przyczyniającą się do uobecniania królestwa Bożego na ziemi, ale celem życia nie jest praca. Przerywamy ją, by zobaczyć właściwy cel, do którego zmierzamy. Jest nim wejście w święty dzień, znak wieczności Boga, w święte czynności, znak niebieskiej aktywności zbawionych, w święty odpoczynek, znak uczestnictwa w radości Trójcy, w ósmy dzień, którego nie ma w ziemskim kalendarzu, ale który ma ważne miejsce w kalendarzu liturgicznym. Jest bowiem znakiem, że już tu na ziemi, jest obecna rzeczywistość, którą ofiarował nam Bóg przez zmartwychwstanie Chrystusa i Zesłanie Ducha Świętego. Do tej niedzieli trzeba się przygotować. Chodzi zarówno o przygotowanie duchowe, jak i o przygotowanie wszystkiego, co pomaga świętować Dzień Pana w kościele, w domu i w innych miejscach.

Spotkanie 6 – Apostolstwo dnia świętego

Temat apostolstwa pojawiał się już w poprzednich spotkaniach. Teraz wypada do niego powrócić i uczynić go głównym przedmiotem refleksji i rozmowy. Jeszcze raz wracamy do myśli, że cała niedziela świętowaniem wielkich dzieł Boga. Klimat świętowania jest wyrażony w strojach, w programie dnia, w spotkaniach, w modlitwie i innych przeżyciach. Najważniejszym wydarzeniem jest Eucharystia, a więc najwięcej uwagi, pomysłowości, czasu i innych form zaangażowania, należy poświęcić przygotowaniu tego niezwykłego wydarzenia i dziękczynieniu za udziału w nim. „Pośród różnych form działalności parafii żadna nie ma tak żywotnego znaczenia i tak silnego wpływu formacyjnego na wspólnotę, jak niedzielna celebracja dnia Pańskiego połączona z Eucharystią” – uczy Jan Paweł II w liście apostolskim Dies Domini, (43). Uczestnicy spotkań formacyjnych powinni się również zastanowić, jak mogą pomóc swoim kolegom i koleżankom, przygotowującym się do sakramentu bierzmowania, aby pełniej odkryli znaczenie niedzieli.

Spotkanie 7 – Znaczenie okresu zwykłego

Przeżywając jeszcze okres zwykły ukazujemy jego znaczenie w rytmie całego roku liturgicznego. Jest to czas pielęgnowania i rozwoju darów, które zostały nam ofiarowane w tajemnicy Wcielenia, Odkupienia i Zesłania Ducha Świętego. To także czas posłania do świata, aby te dary zanieść innym ludziom. W mocy Ducha Świętego idziemy do innych ludzi. Ważnym znakiem tego czasu jest wspominanie świętych. Pokazują nam oni że zwyczajność dla chrześcijanina oznacza świętość. Okres zwykły roku liturgicznego to czas zwykłej, codziennej, systematycznej pracy w rozwoju daru świętości, który został nam ofiarowany w sakramentach świętych.

Spotkanie 8 – Zakończenie roku liturgicznego

Chrześcijanin przeżywa dwa razy zakończenie roku. Datę pierwszego zakończenia wyznacza nam kalendarz liturgiczny. Datę drugiego określa kalendarz świecki. Obydwa zakończenia są ważne, lecz w każdym z nich gdzie indziej położone są akcenty. W tym pierwszym nie ma fajerwerków i tego, co proponuje świat. Jest natomiast to wszystko, do co wynika z przeżywania całego roku z Chrystusem. Chrystus prowadzi swój Kościół do swego królestwa, do Ojca, do pełnego wylania Ducha na całe stworzenie. Wszystkie przeżycia roku liturgicznego zostają uwieńczone uroczystością Jezusa Chrystusa, Króla Wszechświata. Do tej prawdy nawiązujemy w czasie spotkań ze służbą liturgiczną. Chodzi nie tylko o zdobycie wiedzy na ten temat, lecz przede wszystkim o doskonalenie swojej służby Bogu i ludziom. Wszyscy mamy sobie nawzajem pomagać, aby dobrze zakończyć rok liturgiczny, a kiedyś dobrze zakończyć całe życie. Pomiędzy jednym i drugim wydarzeniem istnieje duchowy związek. Służba liturgiczna, to również służba Chrystusowi Królowi, który ukazuje wszystkim cel ziemskiej wędrówki i wszystkich do niej prowadzi. Członkowie służby liturgicznej powinni więc w sposób bardziej świadomy i bardziej uroczysty świętować zakończenie roku liturgicznego.

1. Zna naukę Kościoła na temat niedzieli i rozumie znaczenie okresu liturgicznego zwanego „zwykłym”. 2. Potrafi poświęcić więcej czasu na przygotowanie się do uroczystego spełniania swojej służby w niedzielnej celebracji Eucharystii. 3. Stara się przeżywać całą niedzielę jako dzień święty.

Misterium Wcielenia i Odkupienia

W kolejnych spotkaniach skupiamy się na przeżywanych kolejno okresach liturgicznych. Spotkania dotyczą nie tylko wiedzy na ten temat, gdyż tę wiedzę uczestnicy formacji zdobyli już na katechezie. Chodzi bardziej o pogłębienie duchowe, o rozwój posługiwania, o coraz bardziej świadome jednoczenie się z Chrystusem we wszystkim, co On uobecnia w rytmie roku liturgicznego. Dlatego w czasie spotkań poświęcamy więcej uwagi tekstom czytań i modlitw mszalnych, tekstom śpiewanych pieśni, a także tekstom Liturgii Godzin, w których specyfika okresów liturgicznych jest ukazana w sposób szczególnie głęboki.

Spotkanie 9 – Misterium Chrystusa obecne w roku liturgicznym

Zadaniem pierwszego spotkania w tym cyklu jest ukazanie znaczenia roku liturgicznego. Jest to nawiązanie do myśli przedstawionych we wprowadzeniu do tegorocznej formacji.

Spotkanie 10 – Czas Adwentu

Znaczenie Adwentu, zwyczaje tego okresu, zadania służby liturgicznej. Słowo Boże, modlitwy mszalne, Liturgia Godzin, pieśni.

Spotkanie 11 – Uroczystość Narodzenia Pańskiego i oktawa

Znaczenie uroczystości Narodzenia Pańskiego i całej oktawy, zwyczaje tego okresu, zadania służby liturgicznej. Słowo Boże, modlitwy mszalne, Liturgia Godzin, pieśni.

Spotkanie 12 – Objawienie Pańskie i chrzest w Jordanie

Znaczenie uroczystości Objawienia Pańskiego i chrztu w Jordanie, zwyczaje tego okresu, zadania służby liturgicznej. Słowo Boże, modlitwy mszalne, Liturgia Godzin, pieśni.

Spotkanie 13 – Okres Wielkiego Postu

Znaczenie Wielkiego Postu, zwyczaje tego okresu, zadania służby liturgicznej. Słowo Boże, modlitwy mszalne, Liturgia Godzin, pieśni. W Wielkim Poście spotkań jest mniej, gdyż członkowie służby liturgicznej uczestniczą również w wielkopostnych nabożeństwach. Wskazane jest, aby w niektórych z nich posługiwali nie tylko poprzez niesienie znaków i śpiewanie pieśni, lecz także przed odczytywanie tekstów, np. podczas drogi krzyżowej.

Spotkanie 14 – Triduum Paschalne

Szczególne znaczenie Triduum Paschalnego i zadania służby liturgicznej w tych dniach.

Spotkanie 15 – Okres Wielkanocy

Znaczenie Oktawy Zmartwychwstania i całego okresu Wielkanocy, zwyczaje tego okresu, zadania służby liturgicznej. Słowo Boże, modlitwy mszalne, Liturgia Godzin, pieśni.

Spotkanie 16 – Czas po Wniebowstąpieniu i Pięćdziesiątnica

Znaczenie Wniebowstąpienia Pańskiego, modlitwy Kościoła pod Wniebowstąpieniu oraz uroczystości Zesłania Ducha Świętego. Zwyczaje tego okresu, zadania służby liturgicznej. Słowo Boże, modlitwy mszalne, Liturgia Godzin, pieśni.

Spotkanie 17 – Podsumowanie: „Mocne” okresy roku liturgicznego

Kończąc ten cykl spotkań dokonujemy podsumowania. Ukazujemy znaczenie celebracji tajemnicy Wcielenia i Odkupienia, jako tzw. „mocnych” okresów liturgicznych.

1. Zna czas rozpoczęcia i zakończenia oraz tematykę okresów liturgicznych, w których Kościół świętuje tajemnicę Wcielenia Chrystusa i dokonanego przed Niego Odkupienia. 2. Potrafi podejmować specjalne zadania, przeznaczone dla służby liturgicznej w liturgii i w nabożeństwach, przeżywanych w kościele w tych okresach liturgicznych. 3. Stara się zachowywać zwyczaje chrześcijańskie, które są związane z Adwentem i Narodzeniem Pańskim, a także z Wielkim Postem, Triduum Paschalnym i Okresem Wielkanocnym.

Inne wydarzenia roku liturgicznego

Spotkanie 18 – Boże Ciało i Tydzień Eucharystyczny

Po przeżyciu uroczystości Zesłania Ducha Świętego poświęcamy więcej uwagi dobremu przygotowaniu i przeżyciu Bożego Ciała wraz z procesją, a także następującemu po tej uroczystości tygodniowi eucharystycznemu, często nazywanemu oktawą Bożego Ciała. Chodzi nie tylko o piękne i poprawne przygotowanie uroczystości, lecz także o rozbudzenie w członkach służby liturgicznej pragnienia adoracji Najświętszego Sakramentu.

Spotkanie 19 – Odpust parafialny

Osobne spotkanie należy poświęcić rozumieniu i przeżywaniu odpustu parafialnego.

Spotkanie 20 – Inne uroczystości okresu zwykłego

W podsumowaniu nawiązujemy także do innych uroczystości przypadających w okresie zwykłym roku liturgicznego. W czerwcu przeżywamy uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła, a w sierpniu uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Jest to również okazja do podjęcia tematu dobrego przeżywania wakacji.

Inne wydarzenia formacyjne

Spotkania z rodzicami

Również w tym roku tematykę spotkań z rodzicami wyznacza głównie program formacyjny gimnazjalistów. Jest on wprowadzeniem w świat słowa Bożego, modlitwy, coraz bardziej dojrzałego służenia Bogu i ludziom tymi darami, które każdy otrzymał. O tych sprawach trzeba rozmawiać również z rodzicami.

Promocja

Po zakończeniu rocznej formacji następuje promocja do otwierająca drogę do dalszych etapów formacji i służby. Należy ten obrzęd dobrze przygotować.

Rok III. Funkcje liturgiczne

Trzecia klasa gimnazjum to czas dokonywania ważnych wyborów w życiu młodego człowieka. Przede wszystkim będzie wybierał szkołę, a ta decyzja określi w pewien sposób jego życie na najbliższe kilka lat. Trzeba im pomóc w podjęciu właściwych decyzji.

Konieczność podejmowania decyzji

Wiele osób spośród członków służby liturgicznej stanie również przed decyzją, czy pozostać w służbie Chrystusa w liturgii, czy też odejść od tego rodzaju posługiwania. Dla wielu jest to trudny wybór. Chcieliby zostać w tej pięknej służbie, ale zdają sobie sprawę, że wielu ich kolegów i koleżanek nie zrozumie tej decyzji. Poza tym spełnianie zadań ministranta, lektora lub członka scholi będzie trudniejsze, gdyż wielu młodych musi dojeżdżać do szkoły i mają mniej czasu na przychodzenie do kościoła, szczególnie w ciągu tygodnia.

Trudności te można jednak pokonać, jeśli człowiek jest przekonany, że nic w życiu nie jest tak piękne i ubogacające, jak prawdziwa służba Chrystusowi, zarówno w liturgii, jak i w codziennym życiu. Jeśli ktoś naprawdę odkrył wielkość i niezwykłe znaczenie spełniania świętych czynności w Eucharystii i innych celebracjach liturgicznych, ten nigdy nie pozwoli sobie tego skarbu odebrać. Zawsze będzie z dumą powtarzał, że dla niego wielkim zaszczytem i radością jest służyć Chrystusowi otrzymanymi od Niego talentami,  nawet jeśli teraz będzie to czynił nieco rzadziej. W stronę takiego myślenia chcemy prowadzić członków zespołów liturgicznych.

Większość z nich w tym roku otrzyma szczególną pomoc, aby podjąć właściwe decyzje. Jest nią przyjęcie sakramentu bierzmowania. Nie po to go przyjmą, aby oddalić się od Chrystusa, lecz aby jeszcze bardziej zbliżyć się do Niego. Formacja w gronie posługujących w liturgii powinna im pomóc myśleć nie o odejściu od ołtarza, lecz o wyborze funkcji, która jest każdemu z nich najbliższa i w której najlepiej się czuje. Powinna to być funkcja, w które najlepiej może wykorzystać otrzymane od Boga talenty. Niektórzy mają dar pięknego głosu i ich powołaniem jest śpiew. Mogą więc wybrać jedną z funkcji przypadających kantorowi (psałterzysta, członek scholi). Są też tacy, którzy zostali przez Boga obdarowani łaską dobrego głosu do czytania słowa Bożego, a także pragnieniem, aby to słowo docierało do wszystkich ludzi. Mogą się oni włączyć w grupę przygotowującą się do pełnienia funkcji lektora. Są wreszcie tacy, którym najbliższe są proste, ale niezwykłe odpowiedzialne i ważne funkcje, polegające na przynoszeniu chleba i wina na ołtarz, niesieniu świec i krzyża oraz pełnieniu innych podobnych zadań.

Ku tym wyborom prowadzi formacja w trzeciej klasie gimnazjum. Nie są to jeszcze ostateczne wybory życiowe, lecz rozeznanie właściwe dla ich wieku. Po odpowiednim przygotowaniu zostaną oni pobłogosławieni do funkcji, którą pragną spełniać jako swoją. Przyjęcie błogosławieństwa do jednej funkcji nie oznacza, że nie można spełniać innych. W szkole podstawowej i gimnazjum członkowie służby liturgicznej poznali wszystkie funkcje i każdą je spełniać w razie potrzeby, ale swoją funkcją powinni nazywać tę, która zgadza się z wezwaniem św. Piotra Apostoła: „Jako dobrzy szafarze różnorakiej łaski Bożej służcie sobie nawzajem tym darem, jaki każdy otrzymał. Jeżeli kto ma dar przemawiania, niech to będą jakby słowa Boże! Jeżeli kto pełni posługę, niech to czyni mocą, której Bóg udziela, aby we wszystkim był uwielbiony Bóg przez Jezusa Chrystusa. Jemu chwała i moc na wieki wieków! Amen” (1 P 4, 10-11). Na tej drodze odkrywają oni powołanie, którym obdarzył ich Bóg. W trzeciej klasie gimnazjum słowo „powołanie”, powinno się coraz częściej pojawiać w programie formacyjnym.

Sługa Boży Jan Paweł II wyjaśniał, że pamięć o powołaniu przez Boga jest pewną zasadą życia chrześcijańskiego: „Należy tę zasadę, która jest kluczową regułą całej chrześci­jańskiej «praxis», «praktyki» apostolskiej i duszpasterskiej, praktyki życia wewnętrznego i życia społecznego – odnieść do wszystkich i do każdego wedle stosownej proporcji. I Papież musi ją stosować do siebie i każdy Biskup. Muszą tej zasadzie pozostać wierni kapłani, zakonnicy i zakonnice. Muszą wedle niej kształtować życie małżonkowie i rodzice, kobiety i mężczyźni, ludzie różnych stanów i zawodów” (Enc. Redemptor hominis 4).

Trzy rodzaje posługiwania

„Wypada, by celebrującemu kapłanowi z zasady asystowali: akolita, lektor i kantor” (OWMR 116). Te trzy rodzaje posługiwania są wyróżnione w liturgii. W szerokim znaczeniu lektorem jest każdy, kto czyta, akolitą każdy kto posługuje przy ołtarzu, a kantorem każdy kto śpiewa. W ramach tych trzech rodzajów posługiwania istnieje wiele szczegółowych funkcji, które można podjąć. Szerzej omawia ten temat Dyrektorium DSL (patrz część pierwsza).

Młodzi ludzie będą więc zaproszeni, aby uważnie przyjrzeć się każdej z funkcji i wybraniu tej, do której według ich rozeznania wzywa ich Bóg dając odpowiednie talenty i pragnienia.

Rekolekcje: Bogactwo darów i charyzmatów

W trzeci rok formacji wprowadzają nas rekolekcje poświęcone tematyce darów i charyzmatów, jakimi Bóg hojnie obdarzył ludzi. Te dary trzeba rozwijać i służyć nimi Bogu i ludziom.

Dzień 1 – Zasady życia służby liturgicznej

Rozpoczynamy od przypomnienia „Zasad życia służby liturgicznej”. Jeśli mają one odgrywać jakąś rolę w życiu młodych ludzi, a potem również w dalszym ich dojrzewaniu, to trzeba stale pogłębiać ich rozumienie. Całościowe spojrzenie na te „Zasady” jest również pewnego rodzaju podsumowaniem przebytej już drogi wzrostu i równocześnie spojrzeniem w przyszłość.

Dzień 2 – Wielość darów i charyzmatów

Państwowe wykazy podają ponad 1600 zawodów, które można wykonywać w Polsce. Każdy z nich wymaga pewnych umiejętności, a niektóre również szczególnego talentu. Przypominając tę prawdę wsłuchujemy się w teksty biblijne, które mówią o różnorodnych darach i charyzmatach, jakimi Bóg obdarował człowieka. Jest ich wiele, ale są one ze sobą powiązane. Wielość jest podobna do wielości członków w żywym organizmie. Mają one służyć całości ciała.

Dzień 3 – Służyć tym darem, jaki każdy otrzymał

W życiu zawodowym nie wszyscy mogą wykonywać takie czynności, w których najlepiej wyraża się posiadany przez nich talent. Często dzieje się tak również w liturgii. Jedni wykonują wiele funkcji, niekonieczne te, do których zostali powołani, a inni nie spełniają żadnej. Wszyscy jednak powinni służyć tym darem, jaki każdy otrzymał.

Dzień 4 – Wiele zespołów służby liturgicznej

W wielu parafiach jest jeden zespół, który jest nazywany „służbą liturgiczną”. Jednak w miarę coraz bardziej właściwego rozumienia tego określenia, a także w miarę angażowania się wielu osób w posługiwanie w świętej liturgii, tych zespołów powstaje wiele. Każdy zajmuje się tymi zadaniami, które zostały mu powierzone. W każdym powinny być te osoby, które posiadają talenty i charyzmaty, pozwalając im jak najlepiej te zadania spełniać.

Dzień 5 – Sztuka dokonywania wyborów

Kolejny dzień rekolekcji ma pomóc uczestnikom podejmować właściwe wybory, zarówno te codzienne, jak i te, które określają kierunek życia na wiele lat. Do tych tematów wrócimy w szerszym wymiarze po wakacjach.

Dzień 6 – Niezwykły dar bierzmowania

W refleksji nad służeniem innym ludziom tym darem, jaki każdy otrzymał, nie można pominąć odniesienia do bierzmowania. Ono bowiem jest „sakramentem posłania”. W nim jesteśmy uzbrojeni mocą z wysoka, aby iść do ludzi i pośród nich świadczyć o Chrystusie. To świadectwo zaczyna się w liturgii, przedłuża się w codzienne życie i osiąga swój szczyt w celebracji liturgicznej.

Dzień 7 – Niedziela: dzień świętej służby

Tematykę niedzieli, do której systematycznie wracamy w czasie rekolekcji, podejmujemy w aspekcie służby. W tym dniu najwięcej osób podejmuje służbę w liturgii. Jest to dzień świętej służby.

Sztuka dokonywania życiowych wyborów

Pierwszą część powakacyjnych spotkań poświęcamy umiejętności dokonywania wyborów. Pozornie może się wydawać, że jest to temat nieco odległy od formacji służby liturgicznej. W rzeczywistości jest to zasadnicza sprawa dla człowieka w każdym wieku. Wybory dokonane w młodości mają szczególne znaczenie, gdyż niekiedy wpływają na całe życie człowieka. Dlatego wspieramy młodych ludzi w rozwijaniu umiejętności dokonywania właściwych wyborów.

Spotkanie 1 – Wielki dar wolnej woli

Rozpoczynamy od rozważenia tematu wolnej woli człowieka i jego zdolności do podejmowania wyborów.

Spotkanie 2 – Decyzje dotyczące codziennych spraw życia

Przyglądamy się uważniej codziennym wyborom, które podejmujemy. Dotyczą one sposobu rozpoczynania i kończenia dnia, codziennych zajęć w szkole i w domu, spotkań rodzinnych i koleżeńskich, sposobu przeżywania niedzieli, zakupów i innych spraw. Ważną decyzją będzie wybór szkoły po zakończeniu gimnazjum. Trzeba też powrócić do talentów, które Bóg dał człowiekowi i pragnień, jakie w nim wzbudził. One również wpływają na decyzje.

Spotkanie 4 – Decyzje dotyczące służby Bogu

Historia Starego i Nowego Testamentu ukazuje liczne wydarzenia, w których widać, jak zasadnicze znaczenie ma decyzja dotycząca osobistej relacji z Bogiem i wierności własnego sumieniu. Członkowie służby liturgicznej mogą pomóc innym w trwaniu przy Bogu i nieustannej trosce o pogłębianie więzów łączących ich z Chrystusem. Chodzi tu również o ewentualne pytanie, czy nie odejść z grona członków służby liturgicznej.

Spotkanie 5 – Znaczenie bierzmowania w podejmowaniu decyzji

Temat ten trzeba rozważyć również w nawiązaniu do sakramentu bierzmowania. W nim bowiem Bóg objawił decyzje dotyczące człowieka. Ci, którzy prosili o łaskę wylania Ducha, zostali przez Niego namaszczeni i posłani do świata. To posłanie dotyczy również młodych. Tematem Światowego Dnia Młodzieży w Rio de Janeiro w roku 2013 były słowa Chrystusa: „Idźcie i nauczajcie wszystkie narody”. Papież przypomniał, że słowa te odnoszą się również do młodych. Wszyscy, którzy przyjęli sakrament bierzmowania, zostali umocnieni do tego, aby o swojej przyszłości i zaangażowaniu w świecie myśleć nie tylko w kategoriach kariery i zdobycia majątku, lecz także w kategoriach misji i służby.

Spotkanie 6 – Wybór drogi formacji i służby

Jedno lub dwa spotkania poświęcamy na przedstawienie młodym ludziom dalszej perspektywy formacji. Będzie się ona dokonywać w zespołach, które nazywamy diakonijnymi, gdyż ich cechą jest posługiwanie. Dla większości zapewne będą to te same zespoły, w których byli dotychczas. Jednak dla niektórych będą to inne zespoły, związane z nowymi funkcjami, które oni rozeznali jako te, do których Bóg ich zaprasza.

1. Zna naukę Kościoła na temat wolnej woli człowieka. Wie czym jest złe a czym dobre wykorzystanie wolności. 2. Potrafi dokonywać wyborów kierując się pragnieniem wypełnienia woli Bożej. Wybory te dotyczą również jego służby w liturgii. 3. Stara się współpracować z Bogiem w rozwoju swojej wolności i wyzwalaniu się od wszelkich uzależnień.

Formacja w zespołach diakonijnych

W ramach formacji w zespołach diakonijnych należy przewidzieć ponad dziesięć spotkań. Większość z nich odbywa się w parafii. Na niektóre, bardziej specjalistyczne, wybrane osoby udają się do diecezjalnych lub rejonowych centrów formacyjnych. Wszystkie grupy diakonijne są męsko-żeńskie. Nie znaczy to, że w grupie czynu dziewczęta służą z ministrantami przy ołtarzu. Posługują one w zespole odpowiedzialnym za przynoszenie darów ofiarnych do ołtarza i za służbę ładu.

W mniejszych parafiach, w których niewielu chłopców i mało dziewcząt angażuje się w posługiwanie w liturgii, może nie być podziału na grupy. Jednak także w tych wspólnotach należy dążyć do realizacji wymagań Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego: „Wypada, by celebrującemu kapłanowi z zasady asystowali: akolita, lektor i kantor” (OWMR 116). Gdy są trzy osoby do posługiwania, trzeba myśleć o podziale zadań między nimi oraz o ich formacji.

Program spotkań dla pragnących służyć słowem

Osoby, które otrzymały dar słowa i zostały wezwane, by służyć nim wspólnocie, powinny włączyć się w grupę słowa. Już w ramach wspólnej formacji starszych członków służby liturgicznej poświęciliśmy temu posługiwaniu wiele uwagi i zapewne przynajmniej niektórzy posługujący odczytywali wezwania modlitwy powszechnej. Teraz uwaga uczestników spotkań skupi się głównie na tej służbie.

W liturgii osoby te spełniają zadania lektora, odczytują wezwania modlitwy powszechnej, a gdy jest przewidziany komentarz, to należy on również do nich.

Spotkania we wspólnocie parafialnej

Wspólnym tematem dla wszystkich członków grupy jest prawda o Bogu, który przemawia oraz o człowieku, który słucha słowa Bożego, na nie odpowiada swoją modlitwą, a także niesie to słowo innym ludziom. Formacja jest więc poszerzoną inicjacją biblijna, modlitewną i ewangelizacyjną. Szczególne pomoce, z których korzystają prowadzący formację to Ogólne Wprowadzenie do Lekcjonarza Mszalnego oraz Ogólne Wprowadzenie do Liturgii Godzin.

Bardzo ważnym elementem spotkań są ćwiczenia dykcyjne i głosowe. Głos jest dla tych osób ważnym narzędziem posługiwania. Każde spotkanie, oprócz treści teologicznych i duchowych, zawiera również ćwiczenia dykcyjne. Oprócz ćwiczeń głosowych charakter warsztatowy ma również praca nad umiejętnością układania wezwań modlitwy powszechnej, a w niektórych przypadkach również ćwiczenia pomagające włączyć się w redakcję gazetek parafialnych lub innych działań, związanych z przekazem słowa.

Specjalistyczna formacja na szczeblu dekanatu lub diecezji

W diecezjach organizowane są kursy lektorskie. Przygotowują one młodych chłopców do czytania słowa Bożego w czasie Mszy Świętej. Byłoby niedobrze, gdyby te wyjazdowe spotkania były jedyną formą pracy z kandydatami na lektorów. Jeśli w parafii prowadzona jest odpowiednia formacja, a grupy kandydatów na lektorów prowadzą przygotowani animatorzy, spotkanie wyjazdowe mogą być ograniczone do pogłębienia duchowego i doskonalenia warsztatowego.

Należy też wziąć pod uwagę, że czytanie słowa Bożego nie jest jedyną funkcją, jaką w służbie słowa mogą spełniać młodzi chłopcy i dziewczęta. Innym obszarem posługiwania jest świat modlitwy, który znajduje w liturgii uwieńczenie przez odczytywanie wezwań modlitwy powszechnej. Także w tej dziedzinie mogą być potrzebne specjalistyczne spotkania na szczeblu ponadparafialnym.

W podobny sposób trzeba spojrzeć za zadania komentatora i komentatorki.

Błogosławieństwo

Wszyscy, którzy ukończą formacje do posługi słowu otrzymują błogosławieństwo oraz odpowiedni znaczek.

Program spotkań dla pragnących służyć pracą rąk

Najliczniejszą grupą posługujących w parafii są zazwyczaj ministranci. Część z nich zapewne włączyła się w grupę posługującą słowem lub śpiewem. Ci, którzy pozostają przy dotychczasowej służbie, podejmują dalszą pogłębiającą formację i z nową gorliwością starają się spełniać święte czynności w celebracjach liturgicznych. Dla wielu chłopców jest to przede wszystkim służba akolity, spełniana w prezbiterium. Służba poza prezbiterium, spełniana zarówno przez chłopców jak i przez dziewczęta obejmuje przede wszystkim służbę darów i służbę ładu.

 Spotkania we wspólnocie parafialnej

Większość tematów, dotyczących formacji tej grupy osób, była już podjęta w formacji młodszych ministrantów. Do tych tematów powracamy w sposób pogłębiony i bardziej dojrzały. Jest to kolejny etap wtajemniczenia w świat ofiary Chrystusa, która jest składana na ołtarzu oraz ofiary Kościoła, której wyrazem są znaki chleba i wina, w rzeczywistość krzyża, który jest niesiony w procesji, w znaczenie światła w liturgii i codziennym życiu, a także w głębsze rozumienie znaków chleba i wina.

Ważną pomocą w tej formacji jest Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego.

Specjalistyczna formacja na szczeblu dekanatu lub diecezji

Formacja kandydatów na akolitów może być również ubogacona spotkaniami na szczeblu dekanatu lub diecezji. Takich spotkań potrzebują nie tylko kandydaci na lektorów i psałterzystów. Również posługujący przy ołtarzu i darach ofiarnych potrzebują rozwoju duchowego i coraz głębszego przeżywania swojej służby. Ponieważ powierzone im czynności są łatwe do wykonania, więc uznajemy, że nie ma potrzeby „specjalistycznej formacji” w tym względzie. Wystarczy, że każdy ogólnie rozumie, czym jest ołtarz, chleb i wino, światło i krzyż oraz inne znaki.

Nowością, którą proponuje wprowadzić w grono posługujących w liturgii jest powierzenie odpowiednio przygotowanym osobom na zakończenie gimnazjum funkcji akolity dla chłopców, a także odpowiedniej funkcji przynoszenia darów i służby ładu dla zarówno dla chłopców jak i dla dziewcząt. Dopuszczenie do tej funkcji wymaga czegoś więcej niż umiejętności spełniania czynności ministranta i zadań przynoszących dary do ołtarza.

Pojawia się tu wiele nowych aspektów mających charakter pogłębiający. Najpierw trzeba zwrócić uwagę na kategorię piękna. Troska o piękno należy do istotnych elementów posługiwania.

Pogłębienia wymaga również rozumienie związku spełnianych w liturgii czynności z zadaniami, które podejmujemy poza liturgią. Tutaj nie wystarczy już dziecięce rozumienie określeń: „nieść krzyż w liturgii i w życiu”, „nieść światło i być światłem”, przynosić chleb i być jak chleb”, „służyć do kadzidła i spalać się jak kadzidło w ogniu”, „podawać mszał i być sługą świętych ksiąg” oraz wiele innych. W każdym z tych określeń widać związek między służbą w liturgii i służbą w całym życiu człowieka. Objawiają się tu również dwa ważne miejsca realizacji powołania człowieka. Mamy służyć darem, który otrzymaliśmy, zarówno liturgii jak i w codziennym życiu.

Jeśli więc organizowane są kursy lektorskie, to powinny być organizowane również kursy akolitów i przynoszących dary. Jedne i drugie są tak dla chłopców jak i dla dziewcząt. Jedne i drugie są znakiem głębszego wejścia w posługiwanie Bogu i ludziom tym darem, jaki każdy otrzymał. Trzeba jednak podkreślić, że zarówno w przypadku lektora jak i akolity oraz przynoszących dary główna formacja odbywa się w parafii pod kierunkiem animatora. Wyjazdowe spotkania dotyczą pogłębienia duchowego i ćwiczeń o charakterze specjalistycznym.

Błogosławieństwo do funkcji akolity i przynoszących dary

Po ukończeniu formacji w grupie kandydatów na akolitów lub przynoszących dary, następuje błogosławieństwo i wręczenie odpowiednich znaków. Jest to znak krzyża, w którym tajemnica Chrystusa ukazana jest w znakach chleba i wina. Pod osłoną tych znaków uobecnia się zbawcza ofiara krzyża. Odpowiedzialność za te najbardziej wyróżnione znaki w celebracji Eucharystii zostaje powierzona, w zakresie dla nich właściwym, chłopcom i dziewczętom, które kończą formację starszych członków służby liturgicznej.

Program spotkań dla pragnących służyć śpiewem

Również osoby posługujące we wspólnocie darem muzyki i śpiewu potrzebują dalszego etapu formacji. Mogą do tego zespołu dołączyć osoby, które poprzednio posługiwały w innym zespole. Jeśli to nastąpi, będą musiały zapewne podjąć dodatkowe ćwiczenia głosowe. Spośród grona śpiewających powinna się wyłonić grupa, która będzie wykonywać w liturgii śpiew psalmu responsoryjnego. Mogą oni nadal należeć do scholi lub też stworzyć osobną grupę posługującą śpiewem. Kto pragnie tę funkcję spełniać z właściwym duchowym przeżyciem, potrzebuje nie tylko specjalistycznej formacji muzycznej, lecz także głębszego wniknięcia w znaczenie psalmów w życiu ludzi wierzących, a także w znaczenie psalmu responsoryjnego w celebracji Eucharystii.

Spotkania we wspólnocie parafialnej

Dotychczasowe spotkania formacyjne, przeżywane w gronie starszych członków scholi, koncentrowały się wokół tematów ksiąg liturgicznych i roku liturgicznego. Obydwa tematy były również pogłębieniem rozumienia liturgii i znaczenia śpiewu w czasie celebracji liturgicznej.

Teraz spotkania mają bardziej specjalistyczny charakter dotyczący rozwoju zespołów śpiewaczych w historii Kościoła, poznania dokumentów liturgicznych, w których określone są zasady dotyczące śpiewu w liturgii, używania instrumentów muzycznych w celebracjach liturgicznych i innych wskazań podanych przez Kościół. Szczególnie trzeba tu wyróżnić instrukcję Świętej Kongregacji Obrzędów musicam sacram oraz instrukcje przygotowane przez Komisję Episkopatu Polski ds. muzyki sakralnej.

Wraz z poszerzeniem wiedzy na temat roli śpiewu w celebracji liturgicznych, następują również dalsze ćwiczenia muzyczne i głosowe, uzdalniające członków zespołów śpiewaczych do coraz piękniejszego wypełniania swoich zadań.

Specjalistyczna formacja na szczeblu dekanatu lub diecezji

Specjalistyczna formacja dotycząca kandydatów na psałterzystów powinna się dokonywać na szczeblu dekanatu lub diecezji. Podobnie jak w przypadku lektorów i akolitów, jest ona uzupełnieniem formacji prowadzonej w parafii. Spotkań wyjazdowych nie powinno być więc zbyt dużo i powinny dotyczyć tylko tych zagadnień, które trudno prowadzić w parafii.

Oprócz kandydatów na psałterzystów w takich specjalistycznym kursie mogą uczestniczyć inni członkowie zespołu śpiewaczego, pragnący nadal śpiewać w scholi, ale potrzebujący więcej ćwiczeń głosowych.

Błogosławieństwo

Ci, którzy ukończyli formację i spełniają wymagania stawiane im przez odpowiedzialnych za formację, otrzymują błogosławieństwo oraz odpowiedni znak. Jest to znak krzyża, który ma taki sam kształt jak krzyż kantora, jest tylko mniejszy i ma srebrny kolor, podczas gdy krzyż kantora ma kolor złoty.

Warto tu zwrócić uwagę na pewien szczegół terminologiczny. W Ogólnym Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego: „Wypada, by celebrującemu kapłanowi z zasady asystowali: akolita, lektor i kantor” (OWMR 116). Prawodawca używa terminów, które można rozumieć w sensie ścisłym i w sensie szerszym. Lektorem w najpełniejszym tego słowa znaczeniu jest lektor ustanowiony na stałe do tej funkcji. To samo odnosi się do akolity. Podobny sposób myślenia można odnieść również do określenia kantor. Jednak w szerszym znaczeniu lektorem jest każdy, kto spełnia zadania lektora, akolitą każdy, kto spełnia zadania akolity, a kantorem każdy, kto spełnia zadania kantora.

Jeśli więc wręcza się młodym ludziom krzyż lektora, jako znak spełnianej przez nich funkcji, a także krzyż akolity, wyrażający ich funkcję, to można zapewne używać również określenia „krzyż kantora”, wyrażający w szerokim sensie pełniejszy stopień zaangażowania w odpowiedzialność za śpiew w liturgii.

Program spotkań dla pomocników ceremoniarza i animatorów

Dyrektorium DSL przewiduje możliwość wprowadzenia we wspólnocie funkcji pomocników animatorów i ceremoniarzy. Wydaje się to konieczne wtedy, gdy są grupy dziecięce, młodzieżowe i dorosłych, a każda z nich potrzebuje animatora.

Jak zorganizować w diecezji formację dla tych osób, a równocześnie prowadzić kursy dla lektorów, kursy dla akolitów, kursy dla psałterzystów? Aby nie mnożyć grup formacyjnych na szczeblu diecezji, szczególnie dla gimnazjalistów, wydaje się słuszne połączenie wielu aspektów tych formacji. Dotyczy to szczególnie pomocników animatorów w poszczególnych rodzajach służby. Pomocnicy animatorów prowadzących grupy lektorskie mogą przeżywać swoją formację w ramach kursów lektorskich. Pomocnicy animatorów prowadzących grupy ministrantów, akolitów i przynoszących dary mogą przeżywać swoją formację w ramach kursu akolitów. Pomocnicy animatorów prowadzących grupy scholi mogą przeżywać swoją formację w ramach kursu psałterzystów i kantorów.

Jeśli chodzi o pomocników ceremoniarza, to mogą się oni wywodzić z każdej grupy posługujących. Ceremoniarz należy do zespołu posługującego przy ołtarzu, wraz z ministrantami i akolitami. Natomiast pomocnicy ceremoniarza, odpowiedzialni za poszczególne zespoły, np. odczytujących wezwania modlitwy powszechnej, przynoszących dary lub czuwających nad programem śpiewów mogą się wywodzić z każdej grupy, a funkcję tę mogą pełnić zarówno członkowie męskiej jak i żeńskiej służby liturgicznej.

W wielu wspólnotach pomocników ceremoniarza nazywa się precentorami. Można tę nazwę zachować.

Osoby, które ukończyły formację animatorów liturgicznych lub ceremoniarzy otrzymują błogosławieństwo i odpowiedni znaczek.

Spotkania wspólne wszystkich zespołów diakonijnych

Bardzo ważnym elementem formacji członków służby liturgicznej są wspólne celebracje liturgiczne z udziałem wszystkich zespołów. W takim zgromadzeniu w sposób szczególnie czytelny objawia się tajemnica Kościoła, jako Ciała Chrystusa, w którym każdy jest w zespole odpowiedzialnym za poszczególne funkcje liturgiczne. Widać wtedy grupę lektorów, zespół czytających wezwania modlitwy powszechnej, ministrantów i akolitów posługujących przy ołtarzu, grupę odpowiedzialną za przynoszenie darów ofiarnych, a także zespół psałterzystów i schole śpiewacze.

W takim zgromadzeniu realizuje się w sposób pełniejszy wezwanie św. Piotra Apostoła: „Jako dobrze szafarze różnorakiej łaski Bożej, służcie sobie nawzajem tym darem, jaki każdy z was otrzymał” (1 P 4,10). Dojrzewanie postawy służby, gotowość spełniania powierzonych każdemu zadań, umiejętność pracy w zespole i współpracy z innymi zespołami, zjednoczenie we wspólnym uwielbieniu Boga i sprawowaniu tajemnic zbawienia, to są wartości, które przemieniają ludzkie życie i uzdalniają człowieka do bardziej odważnego zaangażowania w świecie. Wtedy Eucharystia jest źródłem i szczytem życia nie tylko w sensie duchowym, lecz jest także źródłem i szczytem wszelkiego posługiwania, jakie podejmuje człowiek w zjednoczeniu z Bogiem.

Należy więc dążyć do tego, aby raz w miesiącu wszystkie zespoły parafialnej służby liturgicznej gromadziły się na takiej wspólnej Eucharystii.

Błogosławieństwo

Po kolejnych trzech latach intensywnej pracy formacyjnej, po podjęciu ważnych wyborów i pełniejszym zaangażowaniu w posługiwanie Chrystusowi i Kościołowi w celebracjach liturgicznych, członkowie służby liturgicznej otrzymują błogosławieństwo.

Znaczenie błogosławieństwa

Dla młodych ludzi, kończących gimnazjum, by następnie podjąć dalszą naukę w innej szkole, przyjęcie błogosławieństwa do jeszcze gorliwszego i bardziej świadomego spełniania swej służby w liturgii, a także do dalszego dojrzewania w powołaniu otrzymanym od Boga, ma ważne znaczenie. Kościół wyprasza im u Boga potrzebne łaski, a równocześnie powierza im nowe zadania. Niektórzy z nich zostaną lektorami, inni akolitami lub przynoszącymi dary, a jeszcze inni psałerzystami lub kantorami. Wielu podejmie zadania pomocników animatorów i będą prowadzić grupy formacyjne dzieci. Dla tego grona przeznaczona jest także funkcja pomocników ceremoniarza.

Ten bardziej dojrzały stopień zaangażowania w posługiwanie w liturgii łączy się z większą świadomością bycia świadkiem Chrystusa poza liturgią i wnoszenia, szczególnie w świat ludzi młodych tego bogactwa duchowego, które otrzymali oni od Chrystusa.

Poprzez to błogosławieństwo podejmują oni również w sposób bardziej dojrzały zadania wynikające z sakramentu bierzmowania. W ramach całościowej postawy, w której starają się żyć według Bożych przykazań i naśladować Chrystusa wszędzie, gdzie się znajdują, podejmują też, na miarę własnych możliwości, określone zadania we wspólnocie. Ich wierność postawie służby i przeżywanie powierzonych im zadań jako misję otrzymaną od Chrystusa w Jego Kościele, to jedno z najbardziej czytelnych świadectw, jakie mogą oni dać swoim rówieśnikom i całej wspólnocie. Należy więc dołożyć wszelkich starań, aby w takim duchu przyjmowali oni błogosławieństwo i spełniali swoje zadania.

Przez to błogosławieństwo zostają oni włączeni do konkretnych zespołów, zwanych diakoniami, które posługują w parafii. W tych zespołach, pod kierunkiem animatora, będą przeżywać dalszą formację i coraz bardziej dojrzale spełniać swoje funkcje.

Znakiem ich posługiwania staje się teraz krzyż służby liturgicznej.

Przygotowanie i celebracja

Przygotowanie do tego ważnego wydarzenia dokonuje się najpierw w czasie spotkań w grupach. Trzeba na nie poświęcić przynajmniej dwa spotkania. Jedno ma charakter bardziej podsumowujący i będący pewnego rodzaju weryfikacją. Drugie jest dokładnym zapoznaniem się z treścią obrzędu błogosławieństwa.

Na uroczystość należy zaprosić rodziców i rodzinę, a także wszystkich członków służby liturgicznej.

Błogosławieństwa można udzielić w czasie tej samej celebracji, w której błogosławi są ich młodsi koledzy i koleżanki, po ukończeniu dziecięcej formacji. Można również uczynić to w innym dniu poprzedzającym uroczystość zesłania Ducha Świętego. Poprzez te celebracje nabiera większego znaczenia także wielka modlitwa Kościoła, który po Wniebowstąpieniu Pana oczekuje na modlitwie dnia, w którym napełniony Duchem Świętym, z nową mocą zostanie posłany do świata. Ci, którzy przyjmują błogosławieństwo, stają się znakiem, że posłanie do świata wiąże się z podjęciem określonej służby Bogu i ludziom.

Przebieg uroczystości jest opisany w „Obrzędach błogosławieństwa służby liturgicznej”.

Dziękczynienie i służba

Jeśli błogosławieństwo zostało udzielone w dniach poprzedzających Zesłanie Ducha Świętego, pozostaje jeszcze kilka tygodni do końca roku szkolnego. Należy przewidzieć na ten czas odpowiedni program dla nowo pobłogosławionych i posłanych do służby osób.

Pierwsze przeżycie to dziękczynienie. Im większa łaska, tym większe powinno być dziękczynienie. Ma ono formę zarówno indywidualną, jak też wspólnotową. W „Notatnikach” znajdują się odpowiednie wskazania w tym względzie. Wspólne dziękczynienie może mieć charakter pielgrzymki lub osobnego nabożeństwa dziękczynnego, przeżytego w parafii. Może się ono dokonać w ramach tzw. oktawy Bożego Ciała.

W ciągu kolejnych tygodni do rozpoczęcia wakacji proponujemy nowo błogosławionym spotkania, które są w pewnym sensie powtórzeniem, a przede wszystkim pogłębieniem tematu podejmowanego przy przyjmowaniu poprzedniego błogosławieństwa. Chodzi o dojrzałe przeżywanie przygotowania do Eucharystii i dziękczynienia po jej przeżyciu.