Msza św. jest szczytem i źródłem całego życia chrześcijańskiego (KK 11). Jest sercem całej liturgii Kościoła. Wszystkie sakramenty św. skierowane są do Eucharystii i do niej prowadzą. Również wszystkie nabożeństwa mają prowadzić wiernych do lepszego udziału we Mszy św. i budzić w nich pragnienie zjednoczenia się z Chrystusem. Stąd też w badaniach i studiach liturgicznych najwięcej uwagi poświęcano zawsze Mszy świętej.

Godziną narodzin Mszy św. była Ostatnia Wieczerza. W ramach tej uczty, którą Jezus spożył z uczniami, "Zbawiciel nasz, (..) tej nocy, kiedy został wydany, ustanowił Eucharystyczną Ofiarę Ciała i Krwi swojej, aby w niej na całe wieki, aż do swego przyjścia, utrwalić Ofiarę Krzyża i tak umiłowanej Oblubienicy - Kościołowi powierzyć pamiątkę swej Męki i Zmartwychwstania: Sakrament miłosierdzia, znak jedności, węzeł miłości, ucztę paschalną, w której pożywamy Chrystusa, w której dusza napełnia się łaską i otrzymuje zadatek przyszłej chwały" (KL 47).

Aby lepiej zrozumieć Mszę św., jej poszczególne elementy, trzeba pamiętać, że jest to przede wszystkim rzeczywistość święta, sakrament, tajemnica - misterium. Eucharystię właściwie można poznać tylko przez samo w niej uczestnictwo. Jest to wielka łaska, którą daje nam Bóg. Każdy indywidualnie powinien zagłębiać się w to wielkie wydarzenie - tylko wtedy pojmie, czym dla niego jest Msza św. Wszelka wiedza ma być tylko pomocą do tego, aby owocniej, pełniej i bardziej świadomie w niej uczestniczyć. Trzeba pamiętać, że obecna struktura Mszy św. nie jest jakąś "nowością", lecz kształtowała się przez wieki od samego dnia Zmartwychwstania. Ogromna część tekstów liturgicznych jest głęboko zakorzeniona w Piśmie Świętym, w słowach samego Jezusa, czy Ojców Kościoła, papieży, liturgii starożytnych. Historia wraz z aktualnymi dokumentami (źródłami) dotyczącymi Eucharystii pozwala lepiej zrozumieć to, co jest "streszczeniem i podsumowaniem" całej chrześcijańskiej wiary.

Jezusowe słowa ustanowienia Eucharystycznej Ofiary, wypowiedziane podczas Ostatniej Wieczerzy, przekazali nam synoptycy i św. Paweł: Mt 26,26-29; Mk 14,22-25; Łk 22,15-20; l Kor 11,23-25.

Zdaniem badaczy słowa ustanowienia brzmiały następująco: "Jezus wziął chleb, wypowiedział nad nim dziękczynienie, łamał, dał im i powiedział: To jest Ciało moje, które za wielu będzie wydane. To czyńcie na moją pamiątkę! Podobnie także kielich po wieczerzy podał ze słowami: Ten kielich jest Nowym Testamentem we Krwi mojej".

Ze słów ustanowienia wynikają istotne obrzędy Mszy św., które dziś także są obecne w liturgii mszalnej:

• Jezus wziął chleb i kielich z winem (odpowiednik dzisiejszego przygotowania darów)
• Dzięki czynił (modlitwa eucharystyczna)
• Połamał chleb (łamanie chleba)
• Podał swoim uczniom (komunia św.)

 

Msza św. ustanowiona przez Chrystusa w Wieczerniku jest Ofiarą Krzyża. W słowach ustanowienia jest wyraźna relacja do Jego śmierci krzyżowej: "To jest Ciało moje, które za was będzie wydane", "To jest kielich Krwi mojej, która za was będzie wylana". Ponadto oddzielenie krwi (postać wina) od ciała (postać chleba) oznacza śmierć. W sposób sakramentalny, misteryjny dokonało się w Wieczerniku to, co następnego dnia miało miejsce na krzyżu. Odtąd w każdej Mszy św. postacie eucharystyczne oznaczają i uobecniają Ofiarę Krzyżową Chrystusa Pana.

Nazwy Eucharystii:

 

• Eucharystia - tzn. dziękczynienie składane Bogu (gr. Eucharistein przypomina żydowskie błogosławieństwa wychwalające dzieła Boże)
• Wieczerza Pańska - l Kor 11,20
• Łamanie chleba - Dz 2,42 - najstarsza nazwa
• Uczta Godów Baranka - Ap 19,9
• Zgromadzenie eucharystyczne
• Pamiątka Męki i Zmartwychwstania
• Najświętsza Ofiara
• Ofiara pochwalna, duchowa, czysta, Święte Misteria, Najświętszy Sakrament, ...
• Msza święta - bo kończy się posłaniem (missio - posłanie).

STRUKTURA MSZY ŚWIĘTEJ

OBRZĘDY WSTĘPNE

• Procesja wejścia (introit)
• Pozdrowienie ołtarza
• Znak krzyża i pozdrowienie ludu
• Wprowadzenie do liturgii dnia
• Akt pokuty
• Aklamacja: Kyrie (Panie zmiłuj się nad nami)
• Hymn: Gloria (Chwała na wysokości Bogu)
• Kolekta (Oracja)

LITURGIA SŁOWA

• Czytania biblijne
• Śpiewy responsoryjne
• Ewangelia
• Homilia
• Credo (Wyznanie wiary)
• Modlitwa powszechna

LITURGIA EUCHARYSTYCZNA

• Przygotowanie darów
• MODLITWA EUCHARYSTYCZNA
  • Dialog przed prefacją
  • Prefacja
  • Sanctus (aklamacja "Święty")
  • Postsanctus i Wspomnienie tajemnicy dnia
  • Epikleza
  • Opowiadanie o ustanowieniu i konsekracja
  • Aklamacja po przeistoczeniu
  • Anamneza
  • Modlitwa ofiarnicza i Modlitwy wstawiennicze
  • Doksologia
• Obrzędy Komunii
  • Modlitwa Pańska
  • Embolizm
  • Obrzęd pokoju
  • Łamanie chleba i zmieszanie postaci
  • Komunia św.
  • Uwielbienie i modlitwa po Komunii

OBRZĘDY ZAKOŃCZENIA

• Ogłoszenia
• Pozdrowienie i błogosławieństwo
• Rozesłanie

1. OBRZĘDY WSTĘPNE

Każda czynność jest zawsze poprzedzona przygotowaniem, wprowadzeniem, ma zawsze jakiś wstęp. Pierwotnie Msza św. zaczynała się od Liturgii Słowa (wg św. Augustyna, IV w.). Obrzędy wstępne, rozpoczynające Eucharystię, mają za zadanie zespolenie uczestniczących we wspólnotę, ukazanie ducha dnia - okresu, uzdolnienie wspólnoty do czynnego, świadomego, pełnego i owocnego uczestnictwa w Eucharystii. Mają także przygotować wiernych do odpowiedniego słuchania Słowa Bożego i godnego sprawowania Mszy św. To przygotowanie ma mieć miejsce już w zakrystii. Szczególnym tego wyrazem jest modlitwa "o łaskę skupienia".

Procesja wejścia - pojawia się już w IV w. Kapłan wraz z asystą winni przejść przynajmniej przez część kościoła, niejako "wyjść od ludu", aby wierni lepiej identyfikowali się z rzeczywistością, dziejącą się w prezbiterium. W uroczystej procesji niesie się krzyż (symbol dzieła zbawienia Chrystusa), świece, kadzidło (znak czci i uwielbienia), księgę Pisma Świętego. Kroczeniu ku ołtarzowi towarzyszy śpiew wspólnoty (wyraźny znak jedności) lub chóru. Gdy nie wykonuje się śpiewu na wejście, należy odrecytować antyfonę umieszczoną w formularzu mszalnym. Czyni to ktoś z wiernych (lektor) lub sam kapłan. Antyfona jest pozostałością tzw. introitu - uroczystego śpiewu psalmu na wejście. Z uwagi na trudne melodie i język w ciągu wieków psalm zaczęto skracać, aż obecnie pozostała tylko sama antyfona.

Pozdrowienie ołtarza - cześć ołtarzowi składa kapłan wraz z asystą przez głęboki ukłon, chyba, że w jednej linii z ołtarzem jest tabernakulum - wtedy przyklęka się. Ponadto kapłan wraz z diakonem całują ołtarz (znak Chrystusa i miejsce Jego ofiary). Można także go okadzić - wówczas ma miejsce zasypanie przed okadzeniem. Po oddaniu czci ołtarzowi, kapłan wraz z asystą udaje się do miejsca przewodniczenia. Krzesło dla kapłana powinno być tak usytuowane, aby wszyscy zebrani dobrze go widzieli i słyszeli.

Znak krzyża i pozdrowienie ludu - gdy skończy się śpiew na wejście wszyscy czynią znak krzyża (wyrażając w ten sposób wiarę w dzieło i obecność Trójcy Świętej). Następnie kapłan przez pozdrowienie oznajmia wspólnocie obecność Pana. Przez to pozdrowienie o odpowiedź ludu ukazuje się misterium zgromadzonego Kościoła. W Mszale jest 5 różnych pozdrowień. Wszystkie są głęboko zakorzenione w Piśmie Świętym. Każda z tych formuł oznajmia zebranej wspólnocie obecność Pana. Kapłan stwierdza tę obecność i życzy jej wszystkim zebranym. Wszystkie formuły mają charakter modlitwy, życzenia i błogosławieństwa. Pozdrowienie kapłana zwiastuje obecność Pana, który poucza, uświęca i zbawia. Bóg Ojciec, przez Chrystusa, w Duchu Świętym obdarza uczestników liturgii swoją odwieczną miłością, łaską wiary, jedności, radości i pokoju. Przez pozdrowienie kapłana i odpowiedź ludu ujawnia się tajemnica zgromadzonego Kościoła. Zgromadzenie liturgiczne jest cząstką Kościoła powszechnego. Obecny jest w nim Zbawiciel, który uświęca zebranych, a Ojciec niebieski otrzymuje doskonałą chwałę przez Chrystusa, w Duchu Świętym.

Wprowadzenie do liturgii dnia - po pozdrowieniu ludu kapłan lub komentator może w bardzo zwięzłych słowach wprowadzić wiernych w treść Mszy danego dnia. Nie jest ono konieczne, ale raczej dowolne. Jeżeli już się je stosuje, wtedy trzeba je starannie przemyśleć i przygotować na piśmie.

Akt pokuty - po wezwaniu kapłana: Uznajmy przed Bogiem, że jesteśmy grzeszni, abyśmy mogli z czystym sercem złożyć Najświętszą Ofiarę, wszyscy w milczeniu uznają swoją grzeszność. Następnie wszyscy odmawiają spowiedź powszechną (Confiteor) - pierwszą formę aktu pokuty, albo następuje dialog: Zmiłuj się nad nami, Panie ... (druga forma), albo tzw. tropy - rozbudowane wezwania: Panie, który ... , zmiłuj się nad nami (trzecia forma). Kapłan kończy akt pokuty prosząc o odpuszczeniu grzechów. Czwartą formą aktu pokuty jest aspersja - pokropienie wodą święconą na pamiątkę chrztu, który także gładzi grzechy. Winna ona mieć miejsce na każdej sumie parafialnej.

Kyrie - (Panie, zmiłuj się nad nami) gdy miał miejsce pierwszy lub drugi akt pokuty, wszyscy wzywają teraz Pana i błagają Go o miłosierdzie. Słowa Kyrie eleison są zaczerpnięte ze świata antycznego. Tak witano zwycięskiego wodza powracającego do Rzymu. Naszym wodzem bogatym w miłosierdzie jest sam Chrystus.

Gloria - (Chwała na wysokości Bogu) Jest to jeden z najstarszych (III w.) i czcigodnych hymnów liturgicznych, w którym Kościół zgromadzony w Duchu Świętym wysławia i błaga Ojca i Baranka. Mogą go wykonywać wszyscy lub np. chór, lub też lud na przemian z chórem. Hymn śpiewa się w niedziele, z wyjątkiem czasu Adwentu i Przygotowania Paschalnego, w uroczystości i święta oraz podczas obchodów mających szczególny i bardziej uroczysty charakter.

Kolekta - (Oracja, modlitwa dnia) Kapłan wzywa lud do modlitwy; wszyscy razem z kapłanem trwają przez chwilę w milczeniu, aby uświadomić sobie, że stoją w obecności Boga i by w modlitwie osobistej wypowiedzieć swoje prośby. Po czym kapłan odmawia modlitwę, którą zwykle nazywa się "kolektą". Wyraża się przez nią charakter obchodu liturgicznego i za pośrednictwem słów kapłana zanosi się prośby do Boga przez Chrystusa w Duchu Świętym. Lud, łącząc się z prośbą i wyrażając na nią zgodę, przez aklamację "Amen" (tłum.: niech tak się stanie) sprawia, że staje się ona jego modlitwą" (OWMR 32). W każdej prawidłowo zbudowanej kolekcie możemy wyróżnić:

• inwokację skierowaną do Boga Ojca,
• uzasadnienie prośby, często ze wzmianką o obchodzonej tajemnicy lub o świętym wspomnianym w liturgii,
• samą prośbę.

 

 

2. LITURGIA SŁOWA BOŻEGO

Czytanie Pisma Świętego zawsze towarzyszyło zgromadzeniu wiernych. Sam Jezus, objawiając się uczniom idącym do Emaus, najpierw wyjaśniał im Pisma, a dopiero potem sprawował Ucztę. Zasadniczą część Liturgii Słowa stanowią czytania i śpiewy. Homilia, Credo i Modlitwa Powszechna rozwijają je. W czytaniach Bóg przemawia do swojego ludu, objawia mu tajemnicę odkupienia i podaje mu duchowy pokarm. Sam Chrystus jest przez swoje Słowo obecny pośród wiernych.

Sobór Watykański II poprzez reformę liturgii mszalnej bardzo chciał, aby przy czynnościach liturgicznych "czytanie Pisma Świętego było dłuższe, bardziej urozmaicone i lepiej dobierane" (KL 35). We Mszy św. należy obficiej zastawiać Stół Słowa Bożego. Uchwalono "by w ustalonym przeciągu lat odczytać wiernym ważniejsze części Pisma Świętego" (KL 51).

"W czytaniach, które wyjaśnia homilia, Bóg przemawia do swego ludu, objawia mu tajemnicę odkupienia i zbawienia, i podaje mu pokarm duchowy, a sam Chrystus poprzez swoje słowo obecny jest pośród wiernych. Lud przyswaja sobie to Boże słowo przez śpiew i łączy się z nim ściśle przez wyznanie wiary, a posilony nim w modlitwie powszechnej zanosi prośby w potrzebach całego Kościoła i o zbawienie całego świata" (OWMR 33).

Czytania biblijne (lekcje) poza Ewangelią - Liturgia Słowa ma swoje źródło w żydowskich modlitwach synagogalnych. Początkowo była różna liczba czytań (np. w Syrii - 6). Od V w. w Rzymie czytano dwie lekcje, a w niedziele i uroczystości - trzy (tak jak dziś). Zgodnie w teologią zauważa się, że Nowy Testament jest wypełnieniem Starego Testamentu. Oprócz takiego doboru czytań stosuje się tzw. lectio semicontinua (czytanie poszczególnych ksiąg półciągłe, czyli codziennie czytanie kolejnych perykop, czasem jednak opuszczając jakieś fragmenty). W obchodach świętych są przewidziane czytania własne, dostosowane oraz wspólne. Aby szerzej otworzyć wiernym skarbiec Pisma Świętego, w niedziele są trzy komplety czytań (lata A, B, C), a w dni powszednie w ciągu roku dwa pierwsze czytania (lata I, II). Według tradycji czytanie Pisma Świętego należy do usługujących. Funkcja lektora jest zaszczytna i święta, gdyż słowa, które wypowiada są przepełnione Duchem Bożym i mocą. Dlatego lektor powinien być dobrze przygotowany, dojrzały do poprawnego czytania, wyraźnego i w pełni zrozumiałego. Gdy czyta lektor, wtedy widać, że także celebrans zalicza się do słuchających Słowa Bożego. Zaraz po czytaniu lektor mówi: "Oto słowo Boże" (Verbum Domini), na co zgromadzenie odpowiada: "Chwała tobie Panie" (Deo gratias). Wierni wyrażają wiarę, iż jest to prawdziwe Słowo Boga.

Śpiewy międzylekcyjne (psalm, sekwencja, werset przed Ewangelią - aklamacja "Alleluja") - Psalm responsoryjny (graduał) jest integralną częścią Liturgii Słowa. Nie można go zatem opuścić, skrócić. Jest on zawsze związany z czytaniem., na które niejako stanowi odpowiedź (responsum - odpowiedź). Wykonuje się go w sposób albo tradycyjny (refren i zwrotki), albo na sposób ciągły (bez refrenu). Dla ułatwienia wiernym wykonywania psalmu, zamiast przewidzianego tekstu można użyć psalmy zawarte w lekcjonarzu na zakończenie każdego okresu liturgicznego. Głównie w okresie wielkanocnym można też stosować psalmy allelujatyczne (których refrenem jest "Alleluja") o specjalnej melodii. Z uwagi na naturę psalmu winien on zawsze być śpiewany. Jednak, gdy z konieczności nie śpiewa się go, wtedy należy go odrecytować. Sekwencja - jest uroczystym śpiewem solowym słuchanym w postawie stojącej, w którym głosi się tajemnicę danego dnia. Z wielkiego kiedyś bogactwa sekwencji obecnie obowiązują dwie: Niech w święto radosne na Zmartwychwstanie (można je także wykonywać w oktawie) oraz Przybądź Duchu Święty na Zesłanie Ducha Świętego. Są jeszcze dwie sekwencje dowolne: Chwal Syjonie na Boże Ciało i Stała Matka Boleściwa na wspomnienie Matki Bożej Bolesnej. Werset przed Ewangelią wraz z Alleluja (tłum.: Chwała Panu) zawiera główną myśl Ewangelii. Kiedyś śpiewano tu drugi psalm, tzw. tractus, ale z uwagi na skomplikowaną melodię był coraz bardziej skracany. Także Alleluja należy zawsze śpiewać, w przeciwnym razie można je opuścić.

Ewangelia - ponieważ zawiera słowa samego Chrystusa, jest szczytem całej Liturgii Słowa. Należy się jej najwyższy szacunek i honory. Wyrazem tego jest błogosławieństwo diakona lub modlitwa kapłana przed czytaniem Ewangelii, aklamacje, cześć przez znak krzyża, okadzenie, towarzyszenie świec. Od VI w. Ewangelię proklamuje diakon albo, gdy go brak - kapłan. Podczas gdy czytań biblijnych słucha się na siedząco, to w czasie czytania Ewangelii tradycyjnie się stoi. Postawa ta oznacza szacunek, cześć i gotowość do czynu.

Homilia - (kazanie) Zachęca do przyjęcia usłyszanego słowa i stosowania go w praktyce. Sobór Watykański II podkreślił jej ważność w słowach: "Jako część samej liturgii zaleca się bardzo homilię, w której z biegiem roku liturgicznego wykłada się na podstawie tekstów świętych tajemnice wiary i zasady życia chrześcijańskiego. Bez poważnego powodu nie należy jej opuszczać we Mszach odprawianych w niedziele i święta nakazane przy udziale wiernych" (KL 52). Przez nazwę homilii należy rozumieć wyjaśnienie tekstu świętego albo jakiś pogląd na czytania Pisma Świętego, albo inny tekst wyjęty z części stałych czy zmiennych Mszy św. danego dnia, mający na względzie albo tajemnicę, o której się odprawia, albo specjalną korzyść słuchających.

Credo - (Wyznanie wiary, Wierzę) - Jest wyrażeniem zgody przez wspólnotę na prawdy zawarte w Słowie Bożym, którymi chrześcijanin winien żyć. Powinno być odmawiane wspólnie. OWMR 43-44: "Wyznanie wiary powinien odmawiać kapłan wspólnie z ludem w niedziele i uroczystości; można je odmawiać także podczas obchodów mający szczególny i bardziej uroczysty charakter. Jeśli wyznanie wiary jest śpiewane, czynią to wszyscy lub na przemian". Wyznanie wiary we Mszy św. jest przypomnieniem przyjętego sakramentu chrztu i równocześnie jego odnowieniem. Obecne Credo tzw. Credo nicejsko-konstantynopolitańskie zostało zatwierdzone na Soborze w Nicei (325 r.) i potwierdzone na Soborze w Konstantynopolu (381 r.). Na słowa: "I za sprawą Ducha Świętego ... i stał się człowiekiem" wszyscy się pochylają, a w Narodzenie i Zwiastowanie Pańskie przyklękają. We Mszach dla dzieci można stosować zamiast Credo - Skład Apostolski.

Modlitwa powszechna - (modlitwa wiernych) - kończy liturgię słowa Bożego. Obecna w pierwszych wiekach Kościoła zanikła. Przywrócił ją dopiero Sobór Watykański II. Modlitwa powszechna każe wyjść z kręgu własnych próśb i włączyć się w modlitwę błagalną całego ludu Bożego. Przyczynia się ona do pogłębienia świadomości o wspólnotowym charakterze liturgii. Lud Boży wykonuje w ten sposób swoją funkcje kapłańską w stosunku do całej ludzkości. Z reguły należy zanosić prośby w następującej kolejności:

• w potrzebach Kościoła,
• za władzę państwową i o zbawienie całego świata,
• za tych, którzy znajdują się w trudnościach życiowych,
• za wspólnotę miejscową.

Do kapłana odprawiającego należy kierowanie modlitwą powszechną. Kapłan rozpoczyna ją wezwaniem do wspólnego błagania i kończy modlitwą końcową. Intencje podaje diakon, kantor lub ktoś inny. Wszyscy zaś modlą się w milczeniu lub wypowiadając odpowiednią aklamację.

3. LITURGIA EUCHARYSTYCZNA

Chrystus ustanowił w czasie Ostatniej Wieczerzy ofiarę i ucztę paschalną, przez którą staje się ciągle obecna w Kościele ofiara krzyża, gdy kapłan, przedstawiający Chrystusa Pana, spełnia to, co sam Pan uczynił i polecił spełniać uczniom na swoja pamiątkę.

Kościół tak ułożył cały obrzęd Liturgii Eucharystycznej, że jego części odpowiadają słowom i czynnościom Chrystusa z Ostatniej Wieczerzy. A mianowicie:

• Podczas przygotowania darów przynosi się na ołtarz chleb, wino i wodę, czyli te elementy, które Chrystus wziął w swoje ręce.
• W czasie Modlitwy Eucharystycznej składa się Bogu dziękczynienie za całe dzieło zbawcze, a dary ofiarne stają się Ciałem i Krwią Chrystusa.
• Przez łamanie jednego chleba ukazuje się jedność wiernych, a w Komunii wierni przyjmuję Ciało i Krew Pana w taki sam sposób, jak Apostołowie z rąk samego Chrystusa.

Przygotowanie darów - Chleb, wino i woda, które są składane na ołtarzu, są "owocem ziemi i pracy rąk ludzkich". Jezus sam wybrał te postacie, aby w nich dać Siebie ludziom. Składane dary wyrażają także złożenie się na ofiarę Bogu nas - wiernych. Przygotowanie darów ofiarnych rozpoczyna się od przygotowania ołtarza, który jest miejscem sprawowania liturgii eucharystycznej. Rozkłada się na nim korporał, puryfikaterz, kielich i mszał. Następnie przynosi się dary ofiarne. Zaleca się procesie z darami. aby wierni sami przynieśli je do ołtarza. Ta procesja ma zewnętrznie wyrażać chęć oddania się całkowicie Bogu. Wyrazem jedności wiernych z tymi, którzy niosą dary w procesji spoza prezbiterium, jest postawa stojąca i wspólny śpiew. Jeśli nie śpiewa się pieśni, celebrans głośno odmawia modlitwy ofiarnicze nad darami, a wierni uczestniczą w nich wykonując aklamację: "Błogosławiony jesteś Boże, teraz i na wieki". W pierwszych wiekach w tej procesji niesiono także inne dary potrzebne do życia wspólnoty i dla ubogich. Stąd pojawiła się potrzeba umycia rąk kapłana, który osobiście odbierał te dary. Lavabo wyraża obecnie pokorę i niegodność kapłana (grzesznego człowieka) do sprawowania Ofiary Chrystusa. Stąd prośba w cichej modlitwie o oczyszczenie z grzechów. Także i dziś zaleca się procesję z darami dla ubogich, zwłaszcza w Wielki Czwartek - w dzień, kiedy Jezus przekazał obowiązek bratniej miłości. Dary mają być w sposób szczególny oddane Panu, dlatego też mogą być okadzone. W ten sposób wyraża się znakiem, że modlitwa i ofiara Kościoła wznosi się jak dym kadzielny przed oblicze Boga. Po okadzeniu darów i ołtarza można okadzić również kapłana, duchowieństwo (a nie ministrantów!!!) i lud, którzy także pragną oddać się Bogu. Ukoronowaniem przygotowania darów jest modlitwa nad darami (dawniej zwana Sekretą, gdyż była odmawiana "w sekrecie" - po cichu) i wspólne "Amen". Modlitwa ta w swojej treści nawiązuje do obchodzonego misterium, symboliki darów i ich przeznaczenia.

MODLITWA EUCHARYSTYCZNA

(kanon, anafora, skrót: ME) Jest szczytem Eucharystii, modlitwą przede wszystkim dziękczynną za dar odkupienia i miejscem przemiany darów w prawdziwe Ciało i Krew Pańską. Całe zgromadzenie ma się zjednoczyć z Chrystusem (uświęcenie) w głoszeniu wielkich dzieł Bożych (dziękczynienie) i w złożeniu Ofiary. Podczas ME można używać świec, wówczas ceroferariusze przez całą ME stoją ze świecami przed ołtarzem (klękają tylko na przeistoczenie); podobnie przez całą ME w prezbiterium stoi turyferariusz, który na podniesienie Postaci Świętych klęczy jak wszyscy i okadza Je.

Dialog przed prefacją - rozpoczyna Modlitwę Eucharystyczną. Kapłan wzywa lud, by wzniósł serca do Pana w modlitwie i dziękczynieniu oraz łączy lud ze sobą w modlitwie, którą w imieniu całej społeczności kieruje do Boga Ojca przez Jezusa Chrystusa. W modlitwie tej chodzi o to, by całe zgromadzenie zjednoczyło się Chrystusem w głoszeniu wielkich dzieł Bożych i w akcie złożenia ofiary. Dialog przed prefacją wyraża prawdę, że cała ME nie należy wyłącznie do kapłana, lecz przede wszystkim do ludu (kapłan jest tylko przewodniczącym).

Prefacja - (lac. praefacio = przed czynem, ofiarą) jest dziękczynieniem za całe dzieło zbawienia (bądź za jakiś element wspominany szczególnie w danym dniu) i wysławianiem Boga Ojca. Prefacja zawsze zaczyna się podobnym wstępem ("Zaprawdę godne to i sprawiedliwe ... "), następnie jest ukazany motyw dziękczynienia i kończy się wezwaniem do wspólnego śpiewu z Kościołem zbawionych i aniołów. Dawniej każdy formularz miał własną prefację (było ich 267). Ze względu na niebezpieczeństwo błędów i herezji Sobór Trydencki ustanowił tylko 14 prefacji. Obecnie liczba prefacji w polskim mszale sięga 100.

Sanctus - (Święty) - jest śpiewem na cześć Boga całego zgromadzenia w łączności z mocami niebios. Tekst jest wybitnie biblijny. Składa się ze słów wyjętych z widzenia proroka Izajasza (6,3), z okrzyku ludu przy wjeździe Chrystusa do Jerozolimy (Mt 21,9; J 12,13) i z wiersza psalmowego (117,26). W tej aklamacji, która stanowi część ME, bierze udział cały lud razem z kapłanem.

Postsanctus i wspomnienie tajemnicy dnia - Postsanctus jest przejściem od aklamacji "Święty" do wspomnienia tajemnicy dnia lub też do epiklezy, gdy nie wspomina się tajemnicy dnia. Postsanctus nazywa się wielbieniem Boga Stwórcy. W II ME postsanctus brzmi: "Zaprawdę, święty jesteś, Boże, źródło wszelkiej świętości". Wspomnienie tajemnicy dnia zachodzi w niedziele i w niektóre uroczystości.

Epikleza - (gr. epikaleo = przyzywam, wołam) jest to prośba do Boga Ojca, aby zesłał Ducha Świętego, dla przeistoczenia chleba i wina w Ciało i Krew Jezusa Chrystusa. Podczas odmawiania epiklezy kapłan wyciąga ręce nad darami, a przy słowach „Ciałem i Krwią”  robi nad nimi znak krzyża. Wszyscy wierni podczas epiklezy powinni już klęczeć.

Opowiadanie o ustanowieniu i konsekracja - (przeistoczenie, podniesienie) przez niezmienne słowa i czynności Chrystusa spełnia się ta ofiara, którą On ustanowił na Ostatniej Wieczerzy, gdzie złożył w ofierze swoje Ciało i Krew pod postaciami chleba i wina i dał je na pokarm i napój Apostołom oraz polecił im nieustannie odnawiać to misterium. Tu najpełniej uobecnia się prawda, że to sam Jezus sprawuje Eucharystię; kapłan jest tylko Jego narzędziem. Słowa przeistoczenia zostały ujednolicone dla wszystkich Modlitw Eucharystycznych:

BIERZCIE I JEDZCIE Z TEGO WSZYSCY: TO JEST BOWIEM CIAŁO MOJE,

KTÓRE ZA WAS BĘDZIE WYDANE.

BIERZCIE I PIJCIE Z NIEGO WSZYSCY: TO JEST BOWIEM KIELICH KRWI MOJEJ

 NOWEGO I WIECZNEGO PRZYMIERZA, KTÓRA ZA WAS I ZA WIELU BĘDZIE WYLANA

 NA ODPUSZCZENIE GRZECHÓW.

TO CZYŃCIE NA MOJĄ PAMIĄTKĘ.

Dawniej Mszę św. celebrowano "tyłem do ludzi", toteż zaczęto wiernym ukazywać Najświętsze Postaci. To podniesienie pozostało w liturgii do dziś jako czas adoracji i czci, która może być okazywana także poprzez okadzenie i bicie w dzwony. Kapłan oddaje cześć obecnemu na ołtarzu Chrystusowi przez uklęknięcie.

Aklamacja po przeistoczeniu - wprowadzona została przez ostatnią reformę liturgiczną. Ożywia ona udział wiernych w liturgii Mszy św. i czynnie ich angażuje. Jest wyznaniem wiary w obecność Chrystusa w Eucharystii z całą Jego tajemnicą zbawienia. Po podniesieniu kapłan przyklęka (wierni wstają razem z nim) i rozpoczyna jedną z czterech aklamacji:

k: Oto wielka tajemnica wiary.

w: Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu, wyznajemy Twoje zmartwychwstanie i oczekujemy Twego przyjścia w chwale.

k: Wielka jest tajemnica naszej wiary.

w: Ile razy ten chleb spożywamy i pijemy z tego kielicha, głosimy śmierć Twoją, Panie, oczekując Twego przyjścia w chwale.

k: Uwielbiajmy tajemnicę wiary.

w: Panie, Ty nas wybawiłeś przez krzyż i zmartwychwstanie swoje, Ty jesteś Zbawicielem świata.

k: Tajemnica wiary.

w: Chrystus umarł, Chrystus zmartwychwstał, Chrystus powróci.

Anamneza - (gr. anamnesis = czynić obecnym) jest modlitwą przywołującą, uobecniającą wydarzenia zbawcze Jezusa, Jego męki, śmierci, zmartwychwstania i wniebowstąpienia - tajemnicy odkupienia. W modlitwie tej zawarte jest tez oczekiwanie na powtórne przyjście Chrystusa. Wierni stają się ich uczestnikami poprzez czerpanie z owoców uświęcenia i zbawienia. Kościół wypełnia w ten sposób nakaz przekazany Apostołom, by celebrowali pamiątkę Pana.

Modlitwa ofiarnicza i modlitwy wstawiennicze - modlitwa ofiarnicza mówi o złożeniu przez Kościół świętej Hostii - Chrystusa, który równocześnie jako najwyższy i jedyny Kapłan Nowego Przymierza sam siebie składa w ofierze. Kościół jako Jego Ciało mistyczne dołącza się do Jego ofiary. OWMR 55: "Kościół dąży do tego, by wierni nie tylko składali w ofierze niepokalaną Hostię, ale by również uczyli się składać samych siebie w ofierze i z każdym dniem za pośrednictwem Chrystusa osiągali coraz pełniejszą jedność z Bogiem i między sobą, by w końcu Bóg był wszystkim we wszystkich". Doksologia, która świadczy o łączności z całym Kościołem w niebie i na ziemi i że ofiarę składa się za wszystkich jego członków żywych i umarłych, którzy zostali wezwani do uczestnictwa w odkupieniu i zbawieniu dokonywanym przez Ciało i Krew Chrystusa (gr. doksa = chwała, cześć) jest uroczystym uwielbieniem Boga w Trójcy Świętej, który jest Sprawcą i Celem wszystkiego:

Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie, Tobie, Boże, Ojcze wszechmogący, w jedności Ducha Świętego, wszelka cześć i chwała, przez wszystkie wieki wieków. Amen.

Końcowe "Amen" po Doksologii jest najważniejsze w całej Mszy św. Lud przez to "Amen" potwierdza wszystko, co dokonało się w ME, a więc także uznaje całe dzieło zbawienia, "wielkim Amen". Lud zatem kończy całą anaforę, w której uczestniczył ze czcią i szacunkiem w ciszy i aklamacjach.

Kiedyś ten wielki szacunek wyrażano cichym odmawianiem Kanonu rzymskiego - jedynego i niezmiennego. Dopiero w 1965 roku zezwolono ponownie odmawiać go głośno. Obecnie znajduje się on w mszale jako Pierwsza ME; sięga on czasów Grzegorza Wielkiego (VI w.). Można stosować go zawsze, a zaleca się zwłaszcza w dni mające własne wspomnienie tajemnicy dnia, a także w obchodach ku czci Świętych licznie w tej ME występujących oraz w niedziele. W swej budowie I ME nieco odbiega od zaprezentowanego modelu ME. Druga ME ma szczególnie charakter chrystologiczny i nowotestamentalny. Za jej twórcę uważa się Hipolita Rzymskiego z III w. Można ją stosować bez ograniczeń, a zalecana jest w dni powszednie i w specjalnych okoliczności. Ma ona własną prefację, ale można ją odmawiać także z innymi prefacjami. Trzecia ME jest nową anaforą i podkreśla tajemnicę Trójcy Świętej. Podobnie jak Kanon Rzymski nie ma własnej prefacji - można ją odmawiać z każdą prefacją. Poleca się ją stosować w niedziele i święta. Czwarta ME wywodzi się z tradycji Wschodu i św. Bazylego. Ma ona własną i niezmienną prefację i podaje bogate streszczenie dziejów zbawienia. Z uwagi na wielość nawiązań do Pisma Świętego może być stosowana w zgromadzeniu dobrze znającym Słowo Boże i wtedy, gdy nie odmawia się Credo. W polskim mszale mamy także Piata ME, powstałą dla Szwajcarii w 1974 r. Posiada ona cztery tematyczne wersje (A, B, C, D) różniące się prefacjami i odpowiednimi modlitwami wstawienniczymi. Nie można jej stosować, gdy jest przewidziana prefacja własna ( prefację okresową można zastąpić własną prefacją V ME). Dwie ME o tajemnicy pojednania powstały z okazji Roku Świętego 1975. Można je odmawiać w Mszach, które w szczególny sposób ukazują tajemnicę pojednania, a więc w Mszach Wielkiego Postu, o Krzyżu Świętym, itp., z własną prefacją lub innymi, które mają za temat pokutę i pojednanie. Trzy ME dla Mszy z udziałem dzieci charakteryzują się prostym językiem i większą ilością aklamacji. Można je stosować tylko wtedy, gdy Msza rzeczywiście jest sprawowana z większym udziałem dzieci.

 

4. OBRZĘDY KOMUNII

Jezus ustanawiając w czasie Ostatniej Wieczerzy sakrament Eucharystii powiedział do swoich uczniów: "Bierzcie i jedzcie ( ... ) bierzcie i pijcie". Nakaz ten odnosi się do wszystkich uczestników liturgii mszalnej. Mają oni "zgodnie z poleceniem Pana, odpowiednio przygotowani, przyjmować Jego Ciało i Krew, jako pokarm duchowy" (OWMR 56). Komunia św. oznacza zjednoczenie i wspólnotę z Chrystusem w sensie słów, jakie podaje św. Jan Ewangelista: "Kto pożywa moje ciało i pije moją krew, trwa we mnie, a ja w nim" (J 6,56).

Modlitwa Pańska (Ojcze nasz) - rozpoczyna obrzędy przygotowawcze do Komunii świętej. Najstarsze komentarze do modlitwy Pańskiej w prośbie o chleb powszedni widzą aluzję do chleba eucharystycznego (Tertulian, św. Cyprian). Podobnie prośbę o odpuszczenie win uważano jako przygotowanie do przyjęcia Ciała Pańskiego i Jego Krwi (św. Augustyn). Te dwie prośby (w sumie jest 7) zawarte w Modlitwie Pańskiej spowodowały, że stała się ona modlitwą komunijną. Obecne jej miejsce po Modlitwie Eucharystycznej ustalił papież Grzegorz Wielki. Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego tak o tym mówi: "Modlitwa Pańska zawiera prośbę o chleb codzienny, który przypomina chrześcijanom także Chleb eucharystyczny oraz prośbę o oczyszczenie z grzechów, by święte dary zostały udzielone rzeczywiście świętym" (nr 56).

Wezwanie do Modlitwy Pańskiej spotykane we wszystkich obrządkach, podkreśla jej godność. Wezwanie to powołuje się na polecenie Chrystusa: "Wezwani zbawiennym nakazem i oświeceni pouczeniem Bożym, ośmielamy się mówić". To tradycyjne wezwanie w nowym Mszale zastąpione zostało różnymi formułami do wyboru. Część z nich związana jest z okresami roku liturgicznego, np.:

• Pouczeni przez Zbawiciela i posłuszni Jego słowom, ośmielamy się mówić.
• Módlmy się do Ojca niebieskiego, jak nas nauczył Jezus Chrystus.
• Otrzymaliśmy Ducha Świętego, który nas uczynił dziećmi Bożymi, dlatego ośmielamy się mówić.
• Syn Boży stał się człowiekiem, abyśmy mogli stać się dziećmi Bożymi, dlatego pełni wdzięczności ośmielamy się mówić.

Embolizm - (od grec. embolismos = przydatek, dokładka) jest rozwinięciem ostatniej prośby Modlitwy Patlskiej. Znany był w różnych obrządkach. Tylko w obrządku bizantyjskim Modlitwa Patlska kończyła się doksologią, bez embolizmu. Według Ordo Romanus I, na końcu "Ojcze nasz" opuszczano "Amen" i dodawano embolizm odmawiany głośno. Do tego sposobu odmawiania wróciła ostatnia reforma liturgiczna. Istniały różne wersje embolizmu. Dzisiejsze jego brzmienie jest następujące:

Wybaw nas, Panie, od zła wszelkiego i obdarz nasze czasy pokojem. Wspomóż nas w swoim miłosierdziu, abyśmy zawsze wolni od grzechu i bezpieczni od wszelkiego zamętu, pełni nadziei oczekiwali przyjścia naszego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa.

Lud kończy embolizm następującą doksologią:

Bo Twoje jest królestwo i potęga, i chwała na wieki.

Wezwanie, Modlitwę Pańską, embolizm oraz doksologię odmawia się głośno, albo się śpiewa.

Obrzęd pokoju - również przygotowuje wiernych do przyjęcia Komunii św. W Kazaniu na Górze Chrystus mówi: Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam wspomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przed ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim. Potem przyjdź i dar swój ofiaruj (Mt 5,23-24). Dlatego w liturgiach wschodnich obrzęd pokoju jest przed przygotowaniem darów. Podobnie było w liturgii rzymskiej, gdzie obrzęd pokoju kończył liturgię słowa Bożego. "W obrzędzie pokoju wierni błagają o pokój i jedność dla całego Kościoła i dla całej rodziny ludzkiej oraz wyrażają wzajemną miłość, zanim będą uczestniczyć w jednym chlebie" (OWMR 56). Modlitwa o pokój brzmi:

Panie Jezu Chryste, Ty powiedziałeś swoim Apostołom: Pokój wam zostawiam, pokój mój wam daję. Prosimy Cię, nie zważaj na grzechy nasze, lecz na wiarę swojego Kościoła i zgodnie z Twoją wolą napełniaj go pokojem i doprowadź do pełni jedności.

W modlitwie tej przewidziane są zmiany w niektórych okresach roku liturgicznego, a mianowicie w okresie Narodzenia Pańskiego, Wielkiego Postu, Wielkanocnym i w uroczystość Zesłania Ducha Świętego.

Zewnętrznym wyrazem zgody z bliźnim jest znak pokoju. Kiedyś znakiem tym był pocałunek pokoju, zgodnie z ówczesnymi zwyczajami (św. Cyryl Jerozolimski o pocałunku pokoju mówił: "Nie myśl, że chodzi tu o taki pocałunek jaki widzimy u przyjaciół na rynku. Ten pocałunek jednoczy serca i prowadzi do przebaczenia uraz, jest oznaką pojednania i zapominania o krzywdach"). Później wprowadzono pacyfikał, którym był relikwiarz lub krzyż. Znak pokoju został ograniczony tylko do liturgii święceń i uroczystych celebracji. Sobór Watykański II na nowo przywrócił go do liturgii i ustalił jego miejsce przed śpiewem Agnus Dei. Obecnie Stolica Apostolska wybór znaku pokoju pozostawiła konferencjom biskupów. Episkopat Polski wprowadził ukłon w kierunku najbliższych uczestników liturgii. Nie wypowiada się przy tym żadnych słów. W mniejszych grupach dopuszczalne jest podanie ręki.

Łamanie chleba - jest wykonaniem czynów Chrystusa z Ostatniej Wieczerzy. Tam Chrystus łamał chleb i rozdawał uczniom. Łamanie takie praktykowane było aż do wprowadzenia komunikantów. Łamanie chleba, obok znaczenia praktycznego, dla rozdzielania Komunii św., ma również znaczenie symboliczne. Oznacza mianowicie tę prawdę, że wielu pożywając z jednego chleba eucharystycznego, którym jest Chrystus, staje się z Nim jednym ciałem. Symbolika ta wywodzi się z listu św. Pawła do Koryntian: "Ponieważ jeden jest chleb, przeto my, liczni, tworzymy jedno ciało, wszyscy bowiem bierzemy z tego samego chleba" (1 Kor 10,16-17).

Idąc za Konstytucją o liturgii (art. 55) OWMR wyraża życzenie "by wierni przyjmowali Ciało Pańskie z Hostii konsekrowanych podczas tej Mszy św., w której uczestniczą, a w okolicznościach przewidzianych przez prawo mieli udział także w Komunii z kielicha; w ten sposób za pośrednictwem znaków Komunia ukaże się wyraźniej jako udział w aktualnie składanej ofierze" (nr 56).

Obrzęd zmieszania postaci eucharystycznych jest pozostałością historyczną. Celebrans po łamaniu Hostii, małąjej cząstkę wpuszcza do kielicha ze słowami:

Ciało i Krew naszego Pana Jezusa Chrystusa, które łączymy i będziemy przyjmować, niech nam pomogą osiągnąć życie wieczne.

W historii zmieszanie postaci eucharystycznych miało różną formę. W czasie odprawiania Mszy św. papież po łamaniu chleba, jedną cząstkę zostawiał do następnej Mszy św., podczas której wpuszczał ją do kielicha. Był to ryt zwany "Sancta", który symbolizował ciągłość Ofiary eucharystycznej. Ponadto po łamaniu chleba papież wysyłał diakonów do kościołów tytularnych w Rzymie, dając każdemu cząstkę chleba eucharystycznego. W kościołach tych celebransi w czasie Mszy św. odprawianych przez siebie wpuszczali do kielicha cząstkę Chleba konsekrowanego przez papieża. Obrzęd ten nazywał się "ritus fermenti" i symbolizował jedność Ofiary Chrystusa, uobecnianej w różnych miejscach.

Baranku Boży - (Agnus Dei) śpiewa się w czasie obrzędu łamania chleba. Śpiew ten mogą wykonywać wszyscy albo na przemian ze scholą lub kantorem. Śpiew ten powtarza się tak długo, jak długo trwa łamanie chleba eucharystycznego. Ostatnie wezwanie kończy się słowami: "obdarz nas pokojem".

Prywatne przygotowanie kapłana do Komunii św. w ramach liturgii mszalnej jest pozostałością apologii średniowiecznych. Kapłan po cichu odmawia następującą apologię, pochodzącą z IX wieku:

"Panie Jezu Chryste, Synu Boga żywego, Ty z woli Ojca, za współdziałaniem Ducha Świętego, przez swoją śmierć dałeś życie światu, wybaw mnie przez Najświętsze Ciało i Krew Twoją od wszystkich nieprawości moich i od wszelkiego zła; spraw także, abym zawsze zachowywał Twoje przykazania i nie dozwól mi nigdy odłączyć się od Ciebie."

Równocześnie lud w ciszy przygotowuje się do przyjęcia Komunii świętej.

Komunia święta - Kapłan bierze Hostię, ukazuje ją wiernym i zaprasza ich na ucztę Chrystusa, słowami biblijnymi:

Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata (J 1,29). Błogosławieni, którzy zostali wezwani na Jego ucztę (Ap 19,9).

Razem z ludem dodaje słowa ewangeliczne:

Panie, nie jestem godzien, abyś przyszedł do mnie, ale powiedz tylko słowo, a będzie uzdrowiona dusza moja (Mt 8,8).

Na podstawie uchwały Konferencji Episkopatu Polski tych słów nie wolno zmieniać.

Kapłan po przyjęciu Eucharystii i krótkiej modlitwie, podaje Komunię św. poszczególnym wiernym ze słowami "Ciało Chrystusa" ("Corpus Christi"), na co każdy odpowiada "Amen", wyznając wiarę w obecność Chrystusa w Eucharystii. W Polsce decyzją Episkopatu Komunię św. podaje się na język. Wierni przyjmują Komunię św. zasadniczo w pozycji klęczącej. Pod dwiema postaciami Komunię św. obowiązywała do późnego średniowiecza. Lepiej odpowiada ona wzorowi Ostatniej Wieczerzy i nakazowi Chrystusa. Twierdzenia teologów średniowiecznych i wiara w obecność Chrystusa pod każdą postacią eucharystyczną spowodowały, że przyjmowała się praktyka Komunii św. pod jedną postacią. Przyczyniły się do tego również względy higieniczne. Później pod wpływem błędów teologicznych, dotyczących Komunii św. pod dwiema postaciami (m.in. protestantów), Stolica Apostolska zabroniła na jakiś czas tego sposobu rozdzielania Komunii św. Sobór Watykański II rozpoczął pierwsze ostrożne kroki zmierzające do przywrócenia Komunii św. pod obiema postaciami. OWMR wylicza już 14 różnych grup wiernych, którym na podstawie pozwolenia ordynariusza i po odpowiednim ich przygotowaniu przez katechezę, można udzielić Komunii św. pod obiema postaciami (nr 242), m.in. usługującym, kiedy spełniają swoje funkcje w czasie Mszy św. OWMR (nr 234) podaje 4 sposoby udzielania Komunii pod postacią wina:

• Picie wprost z kielicha,
• Zanurzenie Hostii w Krwi Pańskiej
• Picie za pomocą rurki (srebrnej)
• Posługując się łyżeczką (srebrną).

Jeżeli udziela się Komunii św. pod dwiema postaciami, przyjmujący Ją stoją.

Kiedyś wg Konstytucji Apostolskich miał miejsce dialog poprzedzający przyjęcie Komunii św. Biskup mówił: "Rzeczy święte dla świętych" (ta hagia tois hagiois). Lud odpowiadał: "Jedyny święty, jedyny Pan, jedyny Jezus Chrystus ku chwale Boga Ojca, błogosławiony na wieki! Amen! Chwała na wysokości Bogu, a na ziemi pokój, ludziom łaskawość (Boża). Hosanna synowi Dawidowemu! Błogosławiony niech będzie, który idzie w imię Pańskie! Pan jest Bogiem, objawił się nam! Hosanna na wysokości".

Śpiew na Komunię wykonuje się przy jej udzielaniu. Jedność głosów wyraża duchowe zjednoczenie przyjmujących Komunię św. i ukazuje radość serc i braterski charakter procesji komunijnej . Jeśli nie śpiewa się na Komunię żadnych pieśni, wtedy trzeba odrecytować z Mszału przed lub podczas Komunii św. (czyni to lektor lub kapłan) antyfonę na Komunię·

Dziękczynienie po Komunii św. jest wskazane i może odbywać się przez pewien czas. Może odbywać się w ciszy. Można także odśpiewać psalm lub hymn albo inny śpiew wielbiący lub dziękczynny. Celebrans w tym czasie może zając swoje miejsce na krześle przy miejscu przewodniczenia.

Modlitwa po Komunii (Postcommunio)- ma charakter dziękczynny. Zawiera także prośbę o trwałe skutki przyjętego Sakramentu.

 

5. OBRZĘDY ZAKOŃCZENIA

Ogłoszenia parafialne - mają swoje miejsce po modlitwie zamykającej obrzędy komunijne. Muszą one być dobrze przemyślane, zwarte i ograniczone do informacji koniecznych. Muszą uwzględniać prawa psychologii. Zbyt długie ogłoszenia, przeradzające się w gadulstwo, zacierają przeżycia religijne, jakie miały miejsce w czasie Mszy św. Unikać trzeba także uwag, które również niweczą owoce Mszy św. Wiemy zamiast podbudowany, wraca do domu rozdrażniony. Dobry duszpasterz liczy się z prawami człowieka do pokoju wewnętrznego i stwarza optymalne warunki do przeżyć religijnych. Wskazane jest także zakończenie ogłoszeń słowami osobistego pożegnania i życzeniem przeżycia z Bogiem najbliższego czasu.

Błogosławieństwo kapłańskie może mieć zwykłą formę lub wzbogaconą modlitwą nad ludem względnie inną formułą modlitewną. Kapłan zwrócony do wiernych rozkłada ręce i mówi: "Pan z wami ", na co lud odpowiada: I z duchem twoim", po czym udziela błogosławieństwa: ,;Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, i Duch Święty". Uroczyste błogosławieństwo rozpoczyna się od wezwania diakona lub kapłana: "Pochylcie głowy na błogosławieństwo". Następnie kapłan wyciąga ręce nad ludem i odmawia formuły błogosławieństwa, na które wszyscy odpowiadają "Amen". Istnieją formuły uroczystego błogosławieństwa na wszystkie okresy roku liturgicznego, a także na Msze obrzędowe i o Świętych Pańskich. Inną formą uroczystego błogosławieństwa jest modlitwa nad ludem. Są one również opracowane na cały rok liturgiczny, łącznie z kultem Świętych.

Rozesłanie (odesłanie) jest wezwaniem do trwania w pokoju Chrystusa w swych codziennych zajęciach i do wychwalania i błogosławienia Pana. Łacińskie brzmienie: "Ite missa est" wyraża także misję wiernych do przemiany życia swego i bliźnich poprzez świadectwo. Gdy obecny jest diakon formuła rozesłania należy do niego. Z kolei kapłan całuje ołtarz na znak szacunku. Potem wraz z ministrantami oddaje cześć ołtarzowi przez ukłon lub przez uklęknięcie, jeżeli w prezbiterium znajduje się tabernakulum z Najświętszym Sakramentem. Następnie odchodzą do zakrystii.

! !Gdy po Mszy św. następuje jakaś inna czynność liturgiczna (np. wystawienie Najświętszego Sakramentu), wówczas obrzędy zakończenia opuszcza się.